2580.
เรียน อาจารย์ ดร.สนอง ที่เคารพ

กราบขออภัยที่รบกวนอาจารย์ครับ ผมมีปัญหาพ่อกับแม่ทะเลาะกัน (พ่อกับแม่อายุประมาณ 70 ปีแล้ว) ซึ่งปัญหาเริ่มก่อตัวมาหลายปีพอสมควรแล้ว แต่ช่วงหลังชักจะเริ่มหนักขึ้นเรื่อยๆ เพราะทั้งสองท่านสะสมความไม่พอใจซึ่งกันและกันมากขึ้นเรื่อยๆ ผมเป็นคนกลางก็พอจะมองออกว่าทั้งสองคนนั้นมีอัตตาแรงพอๆ กัน ทั้งสองคนต่างมีทิฐิที่ไม่ดีต่อกัน ผมก็พอจะมองออกว่าคนไหนมีอะไรที่จะต้องแก้ไขบ้าง แต่ผมก็บอกท่านไม่ได้เพราะกลัวจะเป็นการสอนพ่อแม่ ดังนั้นเมื่อไห ร่ ที่ท่านทะเลาะกันจนไม่มองหน้ากันหลายวัน (บางครั้งพ่อก็หนีไปอยู่บ้านย่าหลายวันจึงจะกลับมา) ผมก็ได้แต่ขอร้องให้หยุดทะเลาะกัน จากปัญหานี้ผมอยากจะเรียนถามอาจารย์ว่า การที่ผมทำอยู่ปัจจุบันนั้นถูกต้องหรือไม่ครับ และผมสามารถทำอะรได้มากกว่านี้หรือเปล่าครับ เพื่อให้ทั้ง 2 ท่านดีต่อกันแบบยั่งยืน

ขอขอบพระคุณอาจารย์ครับ

ด้วยความเคารพ

คำตอบ
ผู้เป็นลูกไม่มีสิทธิ์จะไปว่ากล่าวตักเตือนพ่อแม่ หากมีความเห็นผิดไปดุด่าว่ากล่าวผู้มีอุปการคุณแก่ตน ถือว่าเป็นผู้มีความอกตัญญู ที่ส่งผลถึงความวิบัติของชีวิตของผู้เป็นลูก ผู้รู้จริงวางเฉยและดูท่านทั้งสองเป็นครูสอนใจ ว่าตนจะไม่ประพฤติเช่นนั้น พ่อแม่ได้พัฒนาสมอง (ปัญญาทางโลก) พร้อมกับมี ego หรืออัตตาเกิดตามมา ปัญญาทางโลกเห็นเพียงความจริงชั่วคราว (สภาวสัจจะ) เมื่อกาลเวลาผ่านเนิ่นนานไป ความจริง (เหตุผล) ที่เคยเป็นจะไม่เป็นจริงอีกต่อไป แต่มนุษย์ยังมีศักยภาพที่จะพัฒนาจิตตนเองให้เข้าถึงความเป็นจริงแท้ (ปรมัตถสัจจะ) ความจริงแท้เช่นนี้จะคงเป็นความจริงตลอดไป และไม่เนื่องด้วยกาลเวลา

ส่วนความเห็นแก่ตัว ( ego ) จะเกิดขึ้นเป็นอัตโนมัติจากการพัฒนาสมอง หรือการพัฒนาปัญญาทางโลก ทางโลกนิยมประพฤติจริยธรรมที่เกี่ยวข้องอยู่ตลอดชีวิต แล้ว ego หรือความเห็นแก่ตัว จะถูกกลบฝังไม่ให้แสดงออก ตรงกันข้าม ผู้ที่ปรารถนาจะเข้าถึงปัญญาสูงสุดที่เป็นปัญญาเห็นแจ้ง ต้องพัฒนาจิตตนเองด้วยวิปัสสนา แล้ว ego หรือความเห็นแก่ตัว จะถูกกำจัดให้หมดไปจากใจได้อย่างถาวร

ผู้ที่พัฒนาจิตจนเข้าถึงความเป็นจริงแท้ (ปรมัตถสัจจะ) ได้แล้ว ย่อมเข้าถึงต้นเหตุที่แท้จริงของปัญหา เมื่อใช้ปัญญาเห็นแจ้งดับต้นเหตุของปัญหา การทะเลาเบาะแว้งจะไม่เกิดขึ้นอีกต่อไป

ด้วยเหตุนี้ หากผู้เป็นลูกประสงค์ให้พ่อแม่หยุดการทะเลาะเบาะแว้ง ลูกต้องนำพ่อแม่ไปเปลี่ยนความเห็นผิดให้กลับมาเป็นความเห็นถูก ในทางโลกต้องให้พ่อแม่ประพฤติจริยธรรมที่เกี่ยวข้องตลอดชีวิต แต่ดีที่สุด ลูกต้องพาพ่อแม่ได้มีโอกาสเข้าหาและสนทนาอยู่กับผู้มีความเห็นถูกอยู่เสมอ แล้วความคิดที่ผิด รวมถึงความเห็นแก่ตัว จึงจะหมดไปได้

สรุป
๑. จงดูท่านเป็นครูสอนใจตนเองว่า เราจะไม่ประพฤติเช่นเขา แล้วเราก็จะไม่มีพฤติกรรมไม่ดีเหมือนเขา

๒. จงนำท่านเข้าหา พูดคุย สนทนาอยู่กับสมณะผู้มีปัญญาเห็นถูกตามธรรมอยู่เสมอ แล้วปัญหาที่บอกเล่าไปจึงจะหมดไปได้
 

2579.
รบกวนท่านอ.สนอง ครับ ผมรักษาคนไข้แล้วเกิดผลแทรกซ้อนตามมา หดหู่ใจ มีหลักธรรมแนะนำผม

ผมทำงานด้านผิวหนัง เลเซอร์ผู้ที่มีปัญหาฝ้าบนใบหน้า ที่ผ่านมาไม่เคยมีปัญหาแทรกซ้อนอะไรกับคนไข้ เนื่องจากผมทำตามแนวทางการรักษาตลอด แต่ก็เกิดความผิดพลาดขึ้นมาจนได้ เมื่อเครื่องเลเซอร์ส่งพลังงานแรงกว่าค่าพลังงานที่เราตั้ง ซึ่งผมจะยึดค่าพลังงานเป็นหลัก เชื่อถือในตัวเครื่องมือ ไม่คิดว่าเครื่องมือมันจะส่งพลังงานเกินค่าที่ตั้ง เวลาผมทำเลเซอร์ ผมจะถามคนไข้ว่าร้อนมั้ยทุกคน แต่ คนไข้ก็บอกพอทนได้ ซึ่งพลังงานที่ตั้งค่านี้ก็ต่ำมากไม่เคยมีปัญหา เลยไม่ได้ถามย้ำคนไข้จนผมทำเลเซอร์ทั่วหน้า ผลสุดท้าย วันนั้นมีคนไข้หน้าไหม้กลับมาหาผม 3 คน ซึ่งไหม้ระดับไม่รุนแรง แต่ผลคือจะเกิดสะเก็ดรอยดำ และหลุดไป หลังหลุดจะเกิดรอยด่างขาว แล้วตามด้วยรอยดำ

ซึ่งถ้าคนไข้โดนแดดจะเสี่ยงที่รอยดำจะจางยากอยู่หลายปี แต่ถ้าไม่โดนแดด รอยดำจะจางไปเองภายในครึ่งปี ตรงจุดนี้ทำให้ผมกังวลมากๆ กลัวคนไข้ดูแลหน้าไม่ดี จนเกิดรอยดำนาน ผมรู้สึกหดหู่ สงสาร อยากร้องไห้ รู้สึกผิดตลอดเวลา รู้สึกกังวลแทนคนไข้ตลอดเวลา กลัวจะดูแลหน้าไม่ดี จนผมไม่มีอารมณ์ในการทำงาน ผมขอความกรุณา ท่าน อ.สนอง แนะนำธรรมะ วิธีคิด และวิธีทำใจต่อจากนี้ จักขอบพระคุณอย่างสูงครับ

คำตอบ
เครื่องมือทุกชนิดที่ใช้ความรู้ทางโลก (ทางวิทยาศาสตร์) มาประดิษฐ์คิดค้นให้เกิดขึ้น ย่อมมีการแปรเปลี่ยนไปจากความจริงตลอดเวลา เพียงแต่ว่าความจริง (เหตุผล) ที่แปรเปลี่ยนไปนั้น จะเกิดขึ้นช้าหรือเร็ว ขึ้นอยู่กับความรู้และคุณภาพของวัสดุที่นำมาใช้สร้างเครื่องมือนั้น เครื่องมือเลเซอร์ที่แพทย์นำมาใช้กับคนไข้ ก็เป็นไปในลักษณะนี้ มีการเกิดขึ้น ตั้งอยู่และดับไป (ผิดไปจากเป้าหมายเดิม)

ผู้ที่เข้าถึงความรู้ที่เป็นจริงเช่นนี้ ย่อมรู้และยอมรับอายุขัยการใช้งานของเครื่องมือ คือรู้ว่า ไม่มีเครื่องมือใดในทางโลก สามารถใช้งานให้คงมาตรฐานเดิมได้ตลอดไป

ผู้ที่เข้าถึงความจริงในความรู้ทางโลก ต้องยอมรับผลของการกระทำ (อกุศลวิบาก) แล้วกลับตัวเสียใหม่ หันไปพัฒนาจิต (วิปัสสนาภาวนา) จนเข้าถึงความเป็นจริงแท้ (ปรมัตถสัจจะ) ได้แล้ว ปัญหาความผิดพลาดจะไม่เกิดขึ้นอีกต่อไป
 

2578.
กราบเรียนท่าน ดร. สนอง วรอุไร

      แต่ก่อนหนูก็เคยไปฟังธรรมที่ชมรมกัลยณธรรมจัดค่ะ แต่ตอนนี้หนูไม่ได้ไปแล้วนานแล้วค่ะ

ตอนนี้หนูมีข้อสงสัย และมีความทุกข์ใจอย่างมากว่าหนูจะเลือกทางไหนดีเรื่องของหนูมีอยู่ว่า มีคนมาแนะให้หนูสวดมนต์ที่เป็นของนิกายมหายานค่ะ ที่มี อยู่ 6 คำ สวดซ้ำๆ ที่ต้องไปสมาคมด้วยอ่ะค่ะ แล้วหนูก็สวดได้ประมาณ 1 เดือนครึ่งแล้ว

หนูรู้สึกคิดถึงตอนที่หนูเคยได้ทำบุญ ไหว้พระ หนูก็อยากจะหยุดสวด แต่ถ้าหากหนูหยุดสวดก็กลัวว่า ชีวิตหนูจะดิ่งลง หนูควรจะทำอย่างไรดีคะบางครั้งมันทำให้หนูอยากกลับมาสวดมนต์ไทยเหมือนเดิม แล้วหนูก็กลัวเสียสัจจะคำอธิฐานไป หนูกลัวบาป หนูไม่รู้จะเลือกทำอย่างไรดีคะ ช่วยชี้ทางสว่างให้หนูด้วยค่ะ

ขอท่านอาจารย์ช่วยชี้นำหนูให้ถูกทางด้วยนะคะ หนูยังรู้สึกสับสนในตัวเองมากเลยค่ะ ถ้าหนูเป็นคนเลวในสายตาคนอื่นหนูจะยังไหว้พระทำบุญได้ไหมคะ ที่หนูเปลี่ยนมาสวดมนต์อันนี้เพราะหนูกลัวคนอื่นมาแย่งแฟนหนูค่ะ เพราะหนูรักแฟนหนูมาก ชะตาชีวิตหนูเหมือนต้องเสียบางอย่างเพื่อให้ได้มาค่ะ หรือว่าหนูคิดมากไปเองก็ไม่รู้ตอนนี้หนูจะกลับมาทำบุญหินยานเหมือนเดิมได้ไหมคะ หนูต้องทำขอขมาหรือทำอย่างไรบ้างคะ แล้วหนูต้องทำยังไงบ้างคะเหมือนหนูตายจากเดิมไปแล้ว ก่อนหน้านี้หนูก็เคยไปไหว้ศาลหลักเมืองที่กรุงเทพ ตั้ง 4 ครั้ง ภายใน 1 เดือน เพราะหนูไม่สบายใจหนูก็ไปไหว้พระอีก แล้วอยู่ ๆ หนูก็มาสวดมนต์อันนี้ แล้วหนูควรจะทำอย่างไรดีคะ เหมือนกรรมมันกำลังตามหนูอยู่หนู ก็เลยสวดมนต์อันนี้เหมือนหนูตายจากอันเดิมไปแล้ว หนูอยากได้ดีมีควมสุขกับเขาบ้าง เหมือนหนูไม่มีดีเลยหนูต้องทำอย่างไรบ้างคะ เหมือนหนูมาไกลแล้วเขาบอกว่าอย่าหยุดสวด หนูรู้สึกกลัวจังเลยค่ะกรุณาให้คำตอบ

ถ้าหากหนูเขียนไม่ถูกต้องหรือผิกยังไงอโหสิกรรมให้หนูด้วยนะคะ

ขอขอบคุณความเมตตาที่อาจารย์ให้คำตอบหนูด้วยนะคะ

ขอบพระคุณมากค่ะ

คำตอบ
ก่อนอื่นต้องรู้ว่า พุทธศาสนาที่ถูกเผยแพร่ไปทางประเทศธิเบต จีน ญี่ปุ่น ฯลฯ เป็นความรู้สายมหายาน เป็นการพัฒนาตนให้เป็นผู้สอนธรรม ให้รู้การประพฤติพิธีกรรม เช่น สวดมนต์ อ้อนวอนสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ท่องบ่นมนตรา ให้เกิดเป็นมงคลขึ้นกับชีวิต ตลอดจนพัฒนาชีวิตให้เข้าสู่พระนิพพาน ซึ่งสามารถเรียกการมีพฤติกรรมเช่นนี้ว่า พระโพธิสัตว์

ส่วนความรู้ในพุทธศาสนาที่ถูกเผยแพร่ไปสู่ประเทศลังกา พม่า ไทย ฯลฯ เป็นสายหินยานหรือเถรวาท ในสายนี้พุทธศาสนิกสามารถเข้าถึงความรู้ในพระพุทธศาสนา (พระไตรปิฎก) ได้สองแนวทาง คือ แนวทางที่เรียกว่า คันถธุระ หรือปริยัติ เป็นการพัฒนาสมองให้เกิดปัญญารู้จำ (สัญญา) โดยมีเปรียญธรรม ๓-๙ เป็นเครื่องรองรับปัญญาสัญญาที่พัฒนาได้ แม้จะพัฒนาสมองจนมีความรู้ได้มากเพียงใด ก็ไม่สามารถสัมผัสกับสิ่งอันเป็นทิพย์ได้ ไม่สามารถนำพาชีวิตไปสู่พระนิพพานได้ เว้นไว้แต่ว่า พุทธศาสนิกจะพัฒนาจิตจนเข้าถึงปัญญาสูงสุดโลกิยญาณและโลกุตรญาณได้แล้ว จิตจะสามารถสัมผัสกับสิ่งอันเป็นทิพย์ และสามารถนำพาชีวิตไปสู่การพ้นทุกข์ (นิพพาน) ได้ สรุปได้ว่า สายเถรวาทสามารถรู้และมีความรู้ในพระไตรปิฎก

บุคคลมีชีวิตเป็นเอกสิทธิ์ของตัวเอง จึงสามารถเลือกการดำเนินชีวิตได้ด้วยตัวเอง เมื่อรู้ว่าดำเนินชีวิตผิดพลาดไปแล้ว สามารถแก้ไขใหม่ให้ถูกต้อง ด้วยการสวดมนต์สรรเสริญคุณพระรัตนตรัย แล้วยกเลิกอธิษฐานเดิม ทั้งอธิษฐานใหม่ การประพฤติเช่นนี้มิได้ถือว่าเป็นการเสียสัจจะ

อนึ่ง การสวดมนต์มีเป้าหมายอู่ที่การพัฒนาจิตให้มีสติ และหากโยนิโสมนสิการ จนจิตเข้าถึงธรรมในบทมนต์ได้แล้ว โอกาสที่จิตจะพัฒนาไปสู่ความเป็นอริยบุคคลย่อมเกิดขึ้นได้ ด้วยเหตุนี้ การสวดมนต์มิได้มีจุดมุ่งหมายอยู่ที่ป้องกันมิให้คนอื่นมาแย่งแฟน ผู้รู้จริงทุกสิ่งทุกอย่าง (สัพพัญญู) ตรัสว่า “มนุษย์มีทรัพย์สมบัติเป็นห่วงผูกขา มีสามี/ภรรยาเป็นห่วงผูกมือ มีบุตร/ธิดาเป็นห่วงผูกคอ” ดังนั้นบุคคลจะทำตัวให้สูญเสียอิสรภาพก็เลือกเอาตามที่ชอบเถิด

สุดท้าย พระผู้ทรงความเป็นสัพพัญญูยังตรัสว่า คนอื่นจะพูดอย่างไร ก็เป็นเรื่องที่เขาพูด แต่ความเป็นจริงแท้แล้ว อยู่ที่การกระทำของเรา ด้วยเหตุนี้ ท่านเจ้าคุณนรรัตน์ ราชมาณพ จึงได้พัฒนาตนเองให้มีจิตเป็นอิสระจากโลกธรรมและวัตถุทั้งปวง อุปติสสะ (พระสารีบุตร) ในสมัยที่เป็นพราหมณ์หนุ่ม จึงได้มีจิตปริวรรตจากปุถุชน ไปเป็นอริยบุคคลโสดาบัน เมื่อได้ฟังพระอัสสชิกล่าวว่า “พระศาสดาทรงสอนว่า สรรพสิ่งเกิดขึ้น ล้วนเกิดจากเหตุ และตรัสถึงความดับแห่งเหตุนั้นไว้ด้วย” พระศาสดามีปกติตรัสดังนี้

.... จริงไหมครับ
 

2577.
เรียนท่านอาจารย์ดร.สนอง(และทีมงาน)

ก่อนอื่นดิฉันต้องขออมาต่อทุกท่าน หากได้เคยล่วงเกินกันมานะคะ  

พ่อแม่ของดิฉันต้องการให้ดิฉันอยู่กับเขาตลอดเวลา ดิฉันก็มีพี่น้อง(เป็นผู้ชายอีก 3 คน และมีน้องสะใภ้อีกสองคนคะ) ดิฉันตระหนักได้ว่าพี่น้องของฉันจำเป็นต้องมาดูแลพ่อแม่บ้างแล้วเพื่อเป็นการตอบแทนพระคุณ(กตเวที) เพราะพ่อแม่แก่ลงทุกทีทุกที บางครั้งดิฉันเองก็มีธุระและไม่ได้ดูแลพ่อแม่ในบางเวลา ซึ่งพี่น้องของฉันก็จะเข้ามาดูแลแทน ดิฉันคิดไปเองว่าดิฉันมีเหตุอันสมควรที่จะไปทำธุระบ้าง เพราะตลอดเวลาดิฉันก็ทำตัวเป็นลูกที่ดีและดูแลพ่อแม่ เวลาที่พี่น้องคนอื่นๆไม่อยู่ พี่น้องและสะใภ้ก็ดูมีความสุขที่ได้ดูแลพ่อแม่เหมือนกันคะ

1. ท่านอาจารย์คะ ดิฉันควรบริหารจัดการในการแบ่งเวลา(อย่างชาญฉลาด)ให้กับพ่อแม่และตัวเองอย่างไรดีคะ ?

 2. การไม่ได้ดูแลพ่อแม่ในบางเวลา ถือว่าอกตัญญูหรือไม่คะ ?   แต่ถ้าดิฉัน จะไม่ดูแลพ่อแม่ไปเลย จะถือว่าอกตัญญูหรือไม่คะ ?

3. เวลาที่ดิฉันไม่ได้อยู่กับครอบครัว ดิฉันก็แผ่เมตตาให้เขา อย่างนี้ทดทนการดูแลที่บ้านได้มั้ยคะ ?

  ในบางครั้งที่สมาชิกในครอบครัวฉันกำลังเศร้ากับปัญหา แต่ดิฉันไม่ได้รู้สึกรู้ร้อนตามไปด้วยคะ ดิฉันสัมผัสได้ถึงความทุกข์ที่เขามีแต่ดิฉันไม่ได้ทุกข์ไปด้วย ดิฉันทำได้แค่แผ่เมตตาไปให้เพื่อให้บรรเทาทุกข์เขาไปบ้าง แต่มันทำให้ดิฉันรู้สึกแย่คะ เพราะดิฉันรู้สึกว่าดิฉันเห็นแก่ตัว คนในครอบครัวมีความทุกข์ขนาดนั้นแต่ตัวดิฉันยังปกติ พวกเขาสงสัยว่าทำไมฉันถึงยังกิน ยังหัวเราะได้ อยู่ปกติ

4. หลังจากที่ดิฉันได้เจริญสติ หรือทำกุศลกรรม ดิฉันแผ่เมตตาให้กับพี่น้องของฉัน เขาเป็นะเร็งคะ และพ่อแม่ของดิฉันก็เศร้าเอามาก ดิฉันอธิษฐานให้พวกเขาเปิดใจและให้เข้าถึงปัญญา ดิฉันตั้งจิตอธิษฐานให้พวกเขามีจิตเป็นกุศล และแข็งแรง แต่ดิฉันก็เห็นได้ว่าพวกเขาดีขึ้นเพียงเล็กน้อย ดิฉันควรจะทำอย่างไรดีที่จะบรรเทาทุกข์ให้พวกเขาคะ

คำตอบ
(๑)  มนุษย์เกิดมามีงานต้องทำอยู่สองอย่างคือ
   ก.   งานภายนอก ได้แก่งานที่ทำให้กับสังคมส่วนรวม ครอบครัว เป็นสังคมที่ใกล้ตัว ที่ผู้รู้ไม่เว้นประพฤติ ความเป็นคนมีความกตัญญูกตเวที เป็นยอดของคุณธรรม ดังตัวอย่างพระพุทธโคดม พระสารีบุตร หมอชีวกโกมารกัจจ์ ฯลฯ ล้วนต่างเป็นผู้มีความกตัญญูกตเวที ความดีงามของชีวิตจึงได้เกิดขึ้น

  ข.  งานภายใน ได้แก่งานที่ทำให้กับตัวเอง เพื่อนำปัจจัยคือบุญไปเกิดใหม่ในปรโลภที่เป็นสุคติภพ ผู้รู้จึงนิยมประพฤติบุญกิริยาวัตถุ ๑๐ ตลอดชีวิต

(๒)  ผู้รู้นิยมประพฤติกตัญญูกตเวทีต่อพ่อแม่ให้ได้มากที่สุด ตรงกันข้าม ผู้ไม่รู้นิยมให้ผู้อื่นดูแลพ่อแม่แทนตน แล้วความเสื่อมของชีวิตย่อมเกิดตามมา

(๓)  ขณะที่พ่อแม่ยังมีชีวิตอยู่ แล้วลูกแผ่เมตตาให้เพียงอย่างเดียวยังไม่ถือว่าเป็นความกตัญญูกตเวทีที่เป็นรูปธรรม

(๔)  โรคมะเร็งเกิดจากเหตุประพฤติเบียดเบียนสัตว์ ด้วยเหตุนี้ผู้รู้จึงนิยมประพฤติศีล ๕ ให้มีอยู่กับใจทุกขณะตื่น

พ่อแม่เศร้าใจที่เห็นลูกเป็นมะเร็งก็เป็นเรื่องของพ่อแม่ จงดูพ่อแม่เป็นตัวอย่าง แล้วอย่าประพฤติเช่นท่าน

การช่วยเหลือผู้เป็นมะเร็งแล้วอาจช่วยไม่ได้ แต่ผู้มีความรู้ทางโลกช่วยบรรเทาอาการได้ ดังนั้นญาติจึงนิยมส่งต่อให้หมอเป็นผู้ดูแลคนไข้แทนตน

การช่วยเหลือที่ดีที่สุดต้องสอนญาติให้ระวังรักษาตนมิให้เป็นมะเร็งด้วยการประพฤติศีล ๕ ตลอดชีวิต

 

2576.
กราบเรียนอาจารย์สนองที่เคารพ  

ตัวลูกได้มีโอกาสย้ายสายงานไปทำในแผนกที่สนใจ ทำให้ต้องไปที่ทำงานใหม่ ตอนไปก็เตรียมใจไว้แล้วค่ะว่า ทุกที่ล้วนมีทั้งคนดีและคนไม่ดี เราเน้นทำงานให้ดีที่สุด พัฒนาตัวเองดีกว่า แต่พออยู่ไปซักพัก ใจที่เตรียมตั้งรับไว้ก็รู้สึกหดหู่ค่ะ เพราะได้เจอคนที่ทำตัวเป็นเจ้าถิ่น คอยบังคับคนนู้น คนนี้ ไม่ให้ช่วยเหลือเรา และแสดงให้เห็นต่อหน้าเลยว่าเขาไม่ให้ใครช่วยเรา มันทำให้รู้สึกอึดอัดมากค่ะ ทั้งๆที่ตัวเองก็ไม่เคยมีความประสงค์ร้ายอะไรกับเขาเลย รู้สึกโดดเดี่ยวมาก และก็หดหู่ใจด้วยค่ะ (ที่ทำงานเก่าลูกก็เจอคนที่ทำตัวเป็นเจ้าถิ่นเช่นนี้เหมือนกัน)
อยากเรียนถามอาจารย์ว่า

1. ลูกควรมีแนวคิดอย่างไร เพื่อช่วยให้ลูกมีสติสามารถตั้งรับเหตุการณ์เช่นนี้ได้   ไม่ให้ใจหดหู่และเศร้าหมองยามเมื่อสิ่งเหล่านี้มากระทบใจ

2. ลูกควรปฏิบัติตนอย่างไรกับคนที่เป็นเจ้าถิ่นคนนี้ดีคะ  

3. ผู้หญิงเมื่อเจอใครที่มีฐานะดีกว่า หรือมีชาติตระกูล หรือมีหน้าตาดีกว่า ส่วนใหญ่จะไม่ค่อยชอบและจับกลุ่มต่อต้าน ทั้งๆที่เขาก็ไม่ได้มีเจตนาคิดร้ายหรือเป็นศัตรู แต่ผู้หญิงเหล่านี้ก็ไม่ชอบ   เหตุการณ์แบบนี้เมื่อเจอกับตัวเอง ควรจะวางตัวอย่างไรดีคะ ถ้าเรายอมเขาตลอด เขาก็เหยียบย่ำเรา แต่ถ้าเราแข็งก็จะเป็นการทำให้เกิดความแตกแยก ลูกไม่รู้ว่าควรวางตัวอย่างไรในสถานการณ์เช่นนี้ดีค่ะ

3. ลูกจะมีวิธีไหน ให้ตัวเอง ได้ทำงาน ห่างไกลจากคนจิตใจไม่ดี และรายล้อมกับบุคคลผู้มีคุณธรรม และ เป็นกัลยาณมิตรกับลูกคะ

4. คนสอนงานลูก มีอายุและตำแหน่งไล่เลี่ยกับลูก ดังนั้นเขาจึงไม่ได้สอนอย่างเต็มที่ ลูกถามหาความรู้แต่ละครั้งก็อึดอัด จึงไม่รู้ว่าควรจะทำอย่างไรดี หากจะไปถามความเข้าใจงานกับหัวหน้าโดยตรง ก็กลัวจะโดนมองว่าประจบสอพลอ แต่หากเราไม่รีบเรียนรู้งาน เมื่อหัวหน้าเรียกถามเรียกใช้
จะไม่สามารถทำงานให้กับหัวหน้าได้ เหตุการณ์เช่นนี้ลูกควรทำเช่นไรดีคะ

5. ลูกพบเจอหัวหน้าผู้ชายบางคน พูดจาละลาบละล้วงเรื่องส่วนตัว อย่างไม่มีมารยาท คนเช่นนี้ หากไม่ตอบ ตัวเราจะถูกมองว่าไม่เคารพผู้ใหญ่ พยายามเลี่ยงไม่พบเจอ แต่ก็หนีไม่พ้นในบางครั้ง บุคคลเช่นนี้ลูกควรปฏิบัติตัวอย่างไรกับเขาดีคะ

6. ที่ทำงานใหม่ ลูกควรไหว้พระ , เจ้าที่เจ้าทาง , สิ่งศักดิ์สิทธิ์ อย่างไรคะ เพื่อช่วยให้ท่านช่วยปกป้องคุ้มครองลูกให้ห่างไกลคนไม่ดีเหล่านี้

7. ลูกมีความประสงค์อยากสอบชิงทุนไปต่างประเทศ เพื่อนำความรู้มาพัฒนางานในสายตัวเอง หากแต่ก็กลัวว่าจะสอบไม่สำเร็จ เนื่องจากต้องแข่งขันกับคนจำนวนมาก อีกทั้งแผนกที่ลูกอยู่ก็ไม่นิยมให้ไปเรียนเมืองนอกหากไม่มีเส้นสายที่ใหญ่จริง ลูกควรใช้หลักธรรมใดในการปฏิบัติเพื่อพาลูกไปสู่ความสำเร็จที่ตั้งหวังไว้ดีคะอาจารย์

สุดท้ายนี้ กราบขอบพระคุณอาจารย์อย่างสูงสำหรับความเมตตาตอบคำตอบของลูกค่ะ  
ขอให้อาจารย์มีสุขภาพแข็งแรง เป็นร่มโพธิ์ร่มไทร ช่วยชี้ทางสว่างให้กับลูกศิษย์ไปนานๆนะคะ
ทุกครั้งที่ลูกหลงทาง ลูกจะยึดแนวทางการทำงานของอาจารย์ที่อุทิศทั้งงานทางโลกและทางธรรมมาเป็นกำลังใจ
ให้เราตั้งใจทำงานทางโลกให้ดีที่สุด โดยไม่หวังตำแหน่งใดๆให้ใจหลง และละเลยการมุ่งเน้นทำงานอย่างแท้จริง

กราบขอบพระคุณอาจารย์อีกครั้งค่ะ

คำตอบ
การดูคน ให้ดูที่พฤติกรรม (คิด พูด ทำ) คนดีต้องมีพฤติกรรมดี ไม่ผิดกฎหมาย หรือไม่ผิดศีล หรือไม่ผิดธรรม หากเป็นไปในทางตรงกันข้ามเรียกว่า คนไม่ดี

มนุษย์มีงานสองชนิดให้ทำคือ งานภายนอกที่ทำให้กับสังคม ส่วนงานภายในต้องทำให้ให้กับตัวเอง หากประสงค์ไปเกิดดีในสุคติภพ ต้องสั่งสมบุญเพื่อใช้เป็นปัจจัยเดินทางสู่สุคติปรภพ

(๑)  มนุษย์เป็นสัตว์ที่ฝึกได้ ก่อนนอนสวดมนต์ หลังสวดมนต์เจริญอานาปานสติ แล้วปัญญาเห็นถูกตามธรรมจึงจะเกิดขึ้นได้ ผู้มีสติสัมปชัญญะ ดูคนอื่นเป็นครูสอนใจ หากเขามีพฤติกรรมดี จงทำอย่างเขา แล้วเราก็จะดีเหมือนเขา หากเขามีพฤติกรรมไม่ดี จะไม่ทำอย่างเขา แล้วจิตของเราจะสั่งสมบุญอยู่ทุกขณะตื่น

(๒)  ประพฤติอ่อนน้อมต่อคนดีนั้นดีที่สุด หากพบกับคนไม่ดี จงคิด พูด ทำ เท่าที่จำเป็น แล้วทำตัวให้อยู่ห่างไกลนั้นดีที่สุด

(๓)  คนดีย่อมประพฤติอ่อนน้อม คนดีนิยมให้สิ่งดีเป็นทานอยู่เสมอและไม่หวังผลตอบแทน คนดีมีศีลห้าคุมใจอยู่ทุกขณะตื่น คนไม่ทำการงาน (ชอบคุย) คนที่ประพฤติต่อต้านสังคมเป็นคนไม่ดี ฉะนั้น พึงเสวนากับคนดีเท่านั้น หากเราประสงค์จะเป็นคนดี

(๔)  ในข้อ (๓) บอกวิธีดูคนดีและคนไม่ดีให้แล้ว เราจะเป็นคนแบบไหน พึงเลือกคบหาสมาคมด้วยตัวเองครับ

(๕)  คำว่า “ประสบสอพลอ” หมายถึง การประจบประแจงผู้บังคับบัญชาหรือผู้มีฐานะสูงกว่า ด้วยการให้ร้ายป้ายสีผู้อื่นเพื่อเอาประโยชน์ตน หากผู้ถามปัญหามีเจตนาเพื่อเรียนรู้เพียงอย่างเดียว จึงมิได้ถือว่าเป็นการประจบสอพลอ หมายเหตุ สิ่งที่อยู่รอบข้างสามารถเป็นครูสอนใจได้ทั้งนั้น

(๖)  ควรคบค้าสมาคมเท่าที่จำเป็น เพื่อให้การทำงานสำเร็จลุล่วง

(๗  หากผู้ถามปัญหาใช้เหตุผลถูกตรงตามธรรม สิ่งไม่ดีทั้งหลายจะไม่แผ้วพาน ส่วนการนับถือสิ่งศักดิ์สิทธิ์ หรือสิ่งที่ประสาทไม่สามารถสัมผัสได้ เป็นเรื่องของปัญหาที่บุคคลสามารถสัมผัสได้ จึงไม่เกี่ยวกับคนอื่น

(๘)  ความกลัว เกิดจากความไม่รู้จริงในสิ่งที่กลัว ดร.โกลแมน วิจัยไว้ในต่างประเทศว่า คนที่ประสบความสำเร็จในชีวิต ใช้ปัญญาไอคิวร้อยละ ๒๐ แต่ใช้คุณธรรม ( EQ ) ถึงร้อยละ ๘๐ ดังนั้นจึงต้องพัฒนาตัวเองให้ถูกตรง อนึ่ง ชาวพุทธที่นิยมบำเพ็ญทาน รักษาศีล เจริญจิตภาวนา ย่อมทำให้ตัวเองเกิดดวงดี (ชะตาดี) ความสมปรารถนาในที่ที่มุ่งหวัง ย่อมเกิดขึ้นกับผู้มีดวงดี
  

2574.
เรียนท่านอาจารย์ดร.สนอง

ดิฉันได้รู้จักท่านจากเพื่อนรักของดิฉัน เพื่อนของดิฉันช่วยแนะนำฉันเกี่ยวกับเรื่องปัญหาชีวิตแต่งงานของดิฉันคะ ดิฉันได้อ่านหนังสือภาษาอังกฤษของท่านแล้ว และมีกำลังใจที่ศึกษาธรรมะเพื่อการมีชีวิตอย่างมีสติคะ

1. เมื่อไม่นานมานี้ดิฉันพึ่งรู้ว่าสามีของดิฉันแอบมีสัมพันธ์ลึกซึ้งกับผู้หญิงอื่นมาถึงห้าปีแล้วคะ ผู้หญิงคนนี้ทำงานเป็นลูกน้องของสามีฉันคะ เธอช่วยเหลืองานของสามีดิฉันเยอะเลยคะ อย่างไรก็ดีดิฉันก็ได้เตือนสามีฉันหลายครั้ง เพราะดิฉันรู้สึกได้ว่าผู้หญิงคนนี้ชอบสามีของดิฉันคะ (ซึ่งดิฉันรู้สึกได้เมื่อ 12 ปีที่แล้ว) ดิฉันจับพิรุธได้ครั้งหนึ่งเมื่อ 5 ปีที่แล้ว ตอนเขาบอกว่าเขากำลังทำงานอยู่ แต่จริงๆแล้วอยู่บนรถกับผู้หญิงคนนั้นคะ ดิฉันก็ยังเชื่อเขาอยู่และให้อภัยในครั้งนั้น 4 เดือนที่แล้วดิฉันพบว่าเขาแอบมีสัมพันธ์ลึกซึ้งกันคะ เพราะฉันไปเจอข้อความในมือถือของเขาคะ มันเป็นข้อความแบบที่คู่รักส่งถึงกัน ดิฉันเสียใจและโกรธมากคะ

ดิฉันคิดที่จะจบความสัมพันธ์ไปเลย จะได้ไม่ต้องไปเสียเวลากับผู้ชายคนนี้ แต่ว่าเรามีลูกด้วยกันสองคนคะ และนี่เป็นสิ่งทีทำให้ฉันยังคงอยู่กับเขา แต่ว่าดิฉันไม่สามารถให้อภัยเขาได้เลย(เพราะดืฉันเคยบอกเขาแล้วว่าอย่าติดต่อกับผู้หญิงคนนี้) ดิฉันคิดว่าเราแต่งงานกันอย่างมีความสุขถึง 16 ปี.. ดิฉันควรทำอย่างไรดีคะ ?

2. ตั้งแต่เด็กๆ เวลาที่ฉันรวบรวมสมาธิ  ดิฉันมักจะมีความรู้สึกถึงความเป็นตัวตนของฉันในโลกนี้ โลกนี้เป็นของจริงคะ นี่คือสิ่งที่ฉันรู้สึก แต่จะรู้สึกได้เพียงแค่ไม่เกินนาทีคะ ดิฉันกลัวและรู้สึกไม่สบายใจเวลาที่ฉันรู้สึกถึงตัวตนของดิฉันในร่างกายนี้ นี่คือความรู้สึกอะไรคะ ? ดิฉันควรจะทำสมาธิและฝึกจิตอย่างไรดีคะ ?

ขอบคุณมากคะ

คำตอบ
(๑) บุคคลผู้พัฒนาจิตจนเข้าถึงความรู้สูงสุดระดับโลกิยญาณ ย่อมรู้ เห็น เข้าใจว่า รูปนาม (สัตว์) ที่เวียนตายเวียนเกิดอยู่ในภพต่างๆของวัฏสงสาร หากสภาวธรรมในดวงจิตเป็นปุถุชน คือมีกิเลสกามสั่งสมอยู่ในดวงจิต ยังสามารถมีคู่ครองได้หลายคน ยกเว้นจิตที่เป็นพระอนาคามีขึ้นไป ย่อมมีจิตเป็นอิสระจากกาม จึงปฏิเสธการมีครอบครัวอย่างเด็ดขาด

ดังนั้น เรื่องที่บอกเล่าไป จึงเป็นเรื่องปกติธรรมดาของผู้ที่ยังมีจิตเป็นทาสของกาม (รูป เสียง กลิ่น รส สัมผัสทางกาย) ผู้รู้จริงแก้ปัญหานี้ด้วยการพัฒนาจิตตนเองให้มีความสงบและเย็น (เมตตา) ด้วยการให้อภัยเป็นทานแก่สามีที่เป็นเหตุทำให้ขัดใจ และดูแลรักษาครอบครัวให้คงอยู่ด้วยการประพฤติจริยธรรมการเป็นแม่ที่ดีของลูก และจะดีที่สุด หากผู้ถามปัญหาพัฒนาจิตตนเองให้สามารถปิดอบายภูมิได้ แล้วการเกิดเป็นมนุษย์ในครั้งนี้ จะไม่สูญเปล่า

(๒) โลกธรรมและวัตถุเป็นของที่มีอยู่จริงตามที่ตาเห็น ตรงกันข้าม ผู้ที่พัฒนาจิตจนเข้าถึงปัญญาเห็นแจ้งได้แล้ว ย่อมเห็นด้วยจิตว่า สรรพสิ่งในโลก ล้วนเป็นของไม่มีอยู่จริงแท้ สรุปได้ว่า ปัญญาเห็นผิดหรือความไม่รู้จริง (อวิชชา) ย่อมเห็นโลกธรรมและวัตถุเป็นของที่มีอยู่จริง แต่ความรู้ที่เป็นจริงแท้ เห็นสรรพสิ่งในโลกเป็นของว่างเปล่า นี่เป็นปัญญาสูงสุดหรือปัญญาเห็นแจ้งที่มนุษย์สามารถเข้าถึงได้ บัดนี้ประชากรโลกมีประมาณเจ็ดพันล้านคน ทุกคนเกิดมาแล้วต้องตาย และทิ้งมนุษยสมบัติไว้เบื้องหลังให้เป็นของกำพร้า .... พิสูจน์ไหม?
 

2573.
กราบสวัสดีคุณอา ดร.สนอง ครับ

กระผมเป็นคนนึงที่เจริญสติ ในแบบสติปัฎฐานสี่ มาจากวัดอัมพวัน(หลวงพ่อจรัญ)ครับ

ก่อนอื่นกระผมขอกล่าวก่อนว่า ที่กระผมจะแนะนำ สภาวะธรรมตัวเองต่อไปนี้ กระผมมิได้ตอบตามตำราครับ เป็นสภาวะที่เกิดขึ้นจริงกับตนเองล้วนๆครับ

กล่าวแบบคร่าวๆนะครับ กระผมปฏิบัติมา 2 ช่วงครับ คือครั้งแรกที่ปฏิบัติ ต่อเนื่องมาได้ 8 เดือน สภาวะธรรมถึงเห็นชัดในการเกิดดับของรูปนามที่กำหนดรู้อยู่ ไหลรื่นต่อเนื่องได้ดี แต่ยังไม่ถึงกับเห็นมันดับไปสนิท ไม่มีการเกิดให้เห็นเลย และหยุดไป 4 เดือน ไม่ได้ปฏิบัติ ไม่ได้ ไหว้พระสวดมนต์เลย เนื่องจากไปทำธุรกิจขายตรงเจ้านึง กลับบ้านดึกๆมากทุกวัน เลยมาพิจารณาเห็นความเสื่อมถอยต่ำลงของจิตใจตนเองหลายอย่าง จึงเลิกธุรกิจขายตรงและกลับมาเริ่มปฏิบัติใหม่อีกครั้ง ซึ่งก็ผ่ า นสภาวะธรรมเดิมๆครับ จนมาเห็นความดับไปของรูปนาม ยกตัวอย่างคือท้องพองยุบ ไม่เห็นท้องพองยุบ ไม่เห็นอิริยาบทการก้าว ยกย่างแม้แต่น้อย ก็ทนปฏิบัติต่อไป ทำแบบไม่เห็นนั่นแหละครับ สัก 2 เดือน เกิดความเบื่อหน่ายแบบสุดขีด ง่วงหงาวหาวนอน จนคิดจะเลิกปฏิบัติอีก แต่ก็คิดว่า เอาน่ามาไกลขนาดนี้แล้วจะเลิกไปใย บังคับตนเองไปวัดอัมพวัน ปฏิบัติ 5 วัน วันสุดท้ายออกมาเริ่มมีรูปนามปรากฏจางๆให้เห็นบ้างไม่เห็นบ้าง ก็ยังดี ปฏิบัติมาเรื่อยๆ เวทนา เล็กๆน้อยๆ คันยุกยิก ปวดไม่มากนักแต่ก็ไม่หายปวด ผ่านมา จนเริ่มเห็นการเกิดดับของรูปนาม ไหลรื่นดีขึ้นเรื่อยๆ สมาธิมีมากเป็นพิเศษ กำหนดอะไรก็คล่องไปหมดบางครั้งมากไปจนไม่เห็นอิริยาบทของรูปนาม ทุกขเวทนาก็มีน้อย นั่งก็ดิ่งเข้าฌานไปเลยต้องถอยออกจากฌานบ่อยๆ ต้องเดินจงกรมให้มากๆ ถึงจะพอเอาอยู่ปักสติแรงๆด้วยครับ

เลยตัดสินใจไปวัดอัมพวันอีกครับ ปฏิบัติอีก 5 วันพึ่งกลับมาจากวัดเมื่อวานครับ กลับมาถึงบ้านที่กาญจนบุรี ตอนเย็นก็เปิดธรรมะที่หลวงพ่อท่านเจ้าคุณโชดกท่านได้แสดงไว้ เลยลองกำหนดเสียงเป็นวิปัสนาให้ได้ยินในรูหู (ประสาทหู) ปรากฏว่าเห็นการเกิดดับของเสียงในรายละเอียดของเสียงก็เห็นเกิดดับอีกด้วย เห็นไหลรื่นต่อเนื่อง จนถี่เข้าๆ หน้าเกร็งปากเบี้ยว กรามขากรรไกรล่างของปากบิดไปจนสุดจนปวดกราม กำหนดก็ไม่ทันมันถี่และเร็วแต่เห็น สักครู่ก็คลายลงมา กำหนดได้ยินต่อ ก็เกิดรู้เห็น ถี่เข้าๆต่อเนื่องไปอีก ครานี้หนักขึ้น +กับความอ่อนเพลียมาจากการเดินทางและการปฏิบัติเคร่งตลอด 5 วัน เลยหยุดกำหนด นอนฟังไปไม่กำหนด เลยเผลอหลับไป

เช้ามาปฏิบัติต่อ เดินจงกรมได้ราว 50 นาที ก็เกิดอาการเกร็งขา(จริงเริ่มเกร็งนาทีที่ 20) เกร็งจนเดินต่อได้ยาก เห็นการเคลื่อน ยก ย่างเหยียบ เอียงตัวไปมา เห็นไหลลื่นดีมาก เลยต้องกำหนดนั่ง ดูพองยุบไป สัก 10 นาทีก็เริ่มออกอาการเกร็งหน้าท้อง เริ่มพองยาวนานขึ้นเริ่มเห็นท้องพองนานและละเอียดขึ้นมากเรื่อยๆ แต่ท้องยุบไม่นาน และละเอียดน้อยกว่าท้องพอง แต่ก็ยังถือว่าละเอียด เห็นถี่เข้าๆ กำหนดไม่ทัน พยายามหายใจให้เป็นปกติ แต่ก ็ ยิ่งพองยาวและเกร็งหน้าท้องขึ้นไปเรื่อยๆ ทรงตัวบ้าง แล้วก ็ หนักขึ้นไปเรื่อย แล้วก็ลดฮวบ คลายลงมาได้สัก 4-5 วินาทีก็เริ่มถี่ขึ้นๆอีก เป็นอยู่ 3 รอบก็หมดเวลาปฏิบัติก่อนครับ จริงๆก็คิดว่าเป็นสภาวะธรรมหนึ่งที่ต้องเจอและก็ผ่านไปได้เหมือนที่เคยๆเจอหลายๆอย่างมานั่นแหละครับ แต่ก ็ อยากให้คุณอา แนะนำเกร็ดเล็กเกร็ดน้อยอะไร ที่เผื่อจะมีอะไรพอแนะนำครับ ผมจะกำหนดยืนหนอน้อยๆครับช่วงนี้ ถ้ายืนหนอมากแล้ว สมาธิมันมากไปมันจะล้ำหน้าสติครับ

สุดท้ายนี้ขอให้คุณอา ดร. มีสุขภาพแข็งแรงครับ ถ้าจะกรุณาตอบผม ก็ขอตอบเท่าที่ผมจำเป็นต้องทราบนะครับ กราบขอบพระคุณครับ

คำตอบ
ที่ผู้ถามปัญหาเขียนบอกเล่าไปทั้งหมด ถึงผลการปฏิบัติธรรมที่วัดอัมพวัน นั้นทราบแล้ว ต้องขออภัยผู้ถามปัญหาที่จะต้องพูดว่า การปฏิบัติสมาธิแบบพองหนอ-ยุบหนอ ผลที่ถูกทางจิตต้องตั้งมั่นเป็นสมาธิ ส่วนการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน ผลที่ถูกตรงจิตต้องเกิดปัญญาเห็นแจ้งว่า สรรพสิ่ง (ผัสสะ) ที่เกิดขึ้นในดวงจิต เป็นไปตามกฎไตรลักษณ์ ที่สุดแล้วผัสสะไม่ใช่ตัวตน (อนัตตา) จึงเป็นสิ่งที่ว่างเปล่า จิตรู้ เห็น เข้าใจ (สนฺทิฏฐิโก) ดังนี้แล้ว ย่อมปล่อยวาง และว่างเป็นอิสระจากสิ่งที่เข้ากระทบจิต แต่ผลการปฏิบัติที่บอกเล่าไป จิตขาดสติจึงไประลึกอยู่กับอาการเกร็ง อาการปวด อาการหนักตัว อาการคัน ฯลฯ เหล่านี้เป็นการปฏิบัติธรรมที่ให้ผลไม่ถูกทาง คือ จิตยังเข้าไม่ถึงการมีสติ และจิตยังเข้าไม่ถึงการเกิดปัญญาเห็นแจ้ง

ฉะนั้น จึงขออนุญาตแนะนำว่า

  (๑) การปฏิบัติธรรม ต้องดำเนินตามกฎไตรลักษณ์

  (๒) ไม่ใช้สมองคิด แต่ใช้จิตตามดูจนเห็นว่า สรรพสิ่งล้วนตางดำเนินไปตามกฎไตรลักษณ์ ในที่สุดไม่มีตัวตน

  (๓) ทำตัวเป็นคนโง่ แล้วปฏิบัติให้ถูกตรงตามคำชี้แนะของครูสอนกรรมฐานที่มีดวงตาเห็นธรรม

  (๔) เร่งความเพียรในการปฏิบัติธรรม ซึ่งท่านเจ้าคุณโชดกได้ชี้แนะไว้ว่า

     -ผู้มีความเพียรมาก ปฏิบัติธรรมวันละ ๒๐ ชั่วโมง

     -ผู้มีความเพียรปานกลาง ปฏิบัติธรรมวันละ ๑๐-๑๒ ชั่วโมง

     -ผู้มีความเพียรน้อย ปฏิบัติธรรมวันละ ๕-๖ ชั่วโมง

  (๕) ผู้ที่เอาชนะใจตนเองได้ ย่อมไม่มีอะไรที่จะต้องแพ้อีก ฉะนั้น .... สู้และปรับความเห็นให้ถูก

สุดท้าย ขอบใจที่อวยพรให้
 

2571.
กราบเรียน อ.สนอง วรอุไร ที่เคารพอย่างสูง

ก่อนอื่นกระผมต้องขออโหสิกรรมต่อท่านอาจารย์หากได้เคยล่วงเกินท่านด้วยกายวาจาใจคะ
ขอเรียนสอบถามดังนี้ครับ
1. การที่เราได้โหลดหนังในเว็บไซต์ทั่ว ๆ ไปที่ให้บริการให้ดูหนังออนไลน์นั้น ผิดศีลไหมครับ ถ้าไม่ผิดศีลจะผิดธรรมไหมครับ
2. ในวัฏสงสารไม่มีสิ่งใดเป็นเรื่องบังเอิญ จริงไหมครับ แต่สิ่งที่เกิด เช่น ฝนตก เหตุใดจึงสามารถพิสูจน์ด้วยวิธีทางวิทยาศาสตร์ได้เช่นกันครับ
3. การที่จิตเราจะนิ่งเป็นสมาธิได้นั้นศีลต้องบริสุทธิ์ ศีลของเราต้องบริสุทธิ์อยู่ยาวนานเท่าใดจนกว่าจิตนั้นจะนิ่งเป็นสมาธิ หมายความว่าถ้าเราตั้งใจจะปฏิบัติในอีก 5 วันข้างหน้า ภายในเวลาก่อน 5 วันถ้าเรามีศีลบริสุทธิ์ เพียงพอหรือไม่ครับ
4. การที่เราเคยคิดว่าอยากทำอาชีพต่าง ๆ หลาย ๆอย่าง แล้วเราได้ทำอาชีพต่างๆ นั้น เรียงลำดับมา หมายความว่าเกิดจากการอธิษฐานของเราหรือไม่ครับ   ถ้าอาชีพที่เราทำไม่สามารถสร้างรายได้ให้เรามีความเป็นอยู่ที่ดีได้ เราควรทำอย่างไรครับ
5. หากเราไม่มีโอกาสที่จะไปปฏิบัติกรรมฐานในที่ที่สมควร จะต้องฝึกที่บ้านอย่างไรครับ
6. ในจังหวัดจันทบุรีมีพระอาจารย์ที่สอนกรรมฐานถูกต้องตามธรรมไหมครับ
กระผมขอกราบขอบพระคุณ อ.สนอง วรอุไรเป็นอย่างสูงครับ

คำตอบ
(๑) ไม่ผิดศีล หากเจ้าของลิขสิทธิ์อนุญาตให้ก๊อปปี้ (โหลด) ไปดูได้ ส่วนผิดธรรมนั้นมีแน่ เพราะจิตตกเป็นทาสของกาม

(๒) ในวัฏสงสาร ทุกเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น เป็นเรื่องความสัมพันธ์ระหว่างเหตุและผล ดังนั้นจึงไม่มีความบังเอิญ หากประสงค์จะพิสูจน์ด้วยปัญญาทางโลก ต้องพัฒนาสมองด้วยการอ่าน การฟังและการวิจัย ตรงกันข้าม หากประสงค์จะพิสูจน์ด้วยปัญญาสูงสุด ต้องพัฒนาจิต (สมถภาวนา) ให้เป็นสมาธิ และพัฒนาจิต (วิปัสสนาภาวนา) ให้เกิดปัญญาเห็นแจ้ง จึงจะสามารถพิสูจน์ได้ว่า สรรพสิ่งเกิดขึ้นด้วยความสัมพันธ์ระหว่างเหตุและผล

(๓) ปุถุชนที่ประสงค์จะมีจิตนิ่ง ต้องเอาศีลมาคุมใจในห้วงเวลาที่ประสงค์จะให้จิตตั้งมั่นเป็นสมาธิ

(๔) ความคิดอยากทำอาชีพต่างๆเป็นความเห็นถูกทางโลก แต่เป็นความเห็นผิดในทางธรรม เพราะความอยากเป็นกิเลส (ตัณหา) จึงไม่สามารถพัฒนาจิตให้พ้นไปจากวัฏสงสารได้

คำว่า "อธิษฐาน" หมายถึง การตั้งจิตปรารถนาในสิ่งที่ดี หากตั้งจิตปรารถนา เลี้ยงกบ เลี้ยงปลา ขายเพื่อเอาเงินมาเลี้ยงดูครอบครัว ในทางธรรมไม่ถือว่าเป็นการอธิษฐาน แต่หากมีจิตปรารถนาประกอบอาชีพที่ไม่ผิดกฎหมาย ไม่ผิดศีล ไม่ผิดธรรม โดยใช้อิทธิบาท๔ ใช้ความซื่อสัตย์ต่อลูกค้า และมีศีล ๕ คุมใจอยู่ทุกขณะตื่น ความสำเร็จจึงจะมีโอกาสเกิดขึ้นได้

(๕) สวดมนต์ก่อนนอนทุกวัน หลังสวดมนต์ เจริญอานาปานสติไปจนหลับ ตื่นขึ้นตอนเช้า จึงจะอุทิศบุญกุศลให้กับเจ้ากรรมนายเวร ผู้ที่ทำได้ถูกตรงตามนี้ ความสมปรารถนาจึงจะมีโอกาสเกิดขึ้นได้

(๖) แนะนำให้ไปปฏิบัติธรรมที่วัดมาบจันทร์ จังหวัดระยอง (นอกความต้องการ) หรือที่ศูนย์ปฏิบัติธรรมเขาดินหนองแสง อำเภอแก่งหางแมว จังหวัดจันทบุรี แต่จะเข้าถึงธรรมที่ปฏิบัติได้หรือไม่ ขึ้นอยู่กับตัวเองเป็นหลัก
 

2570.
กราบเรียน ดร สนอง ที่เคารพ

              เรียนอาจารย์ ดร. สนองคะ ตอนนี้ดิฉันเป็นทุกข์กับงานมากค่ะ ตอนนี้มีอาชีพรับราชการครู แต่เป็นงานที่แม่กับน้องชายเลือกให้เพราะอยากให้รับราชการ   ตั้งแต่ทำงานมาเกือบสองปี ดิฉันทำตามหน้าที่เพื่อหน้าที่ ทำให้เต็มที่ ทำให้ดีที่สุด   เหมือนที่อาจารย์กล่าว แต่งานที่ทำนั้นบางอย่างมันขัดหลักของศีลธรรม และกฎหมาย แต่ก็ต้องทำเพื่อองค์กร ตัวดิฉันเองศรัทธาในคำสอนของพระพุทธองค์ สวดมนต์ไหว้พระเป็นประจำและรักษาศีล 5  จึงมักเกิดความสึกขัดแย้งในใจตัวเองตลอดเวลาว่าเรากำลังทำในสิ่งที่ไม่ถูกต้อง ผิดศีล ทำให้ดิฉันไม่มีความรักในงานที่ทำอยู่เลย   อีกทั้งเพื่อนร่วมงานขาดความสามัคคี แตกแยกกันเป็นหลายกลุ่ม ชอบนินทา และไม่ให้ความร่วมมือในการทำงาน   เมื่อไม่มีคนที่จริงใจยิ่งรู้สึกไม่มีกัลยาณมิตรปรึกษาใครก็ไม่ได้ รู้สึกแปลกแยก ไม่ค่อยคบใครเพราะคิดว่าในเมื่อหากัลยาณมิตรไม่ได้ก็อยู่คนเดียวดีกว่า

            เมื่อตอนกันยายนปีที่แล้วตั้งใจจะลาออกจากราชการ บอกแม่ไปว่าดิฉันเป็นคนมีความรู้มีความสามารถ และขยันทำงานยังไงก็ไม่ตกงานแน่นอน แต่แม่ก็เป็นทุกข์ใจกับดิฉันมาก ท่านเครียดเป็นเดือนๆ   ดิฉันก็เครียด เรามีมุมมองในการทำงานไม่เหมือนกัน แม่ก็จะอยากรับราชการเพราะมีความมั่นคงมีสวัสดิการมาก แต่ดิฉันมองความรักในงานมาก่อน เพราะถ้าได้ทำงานที่รักและมีประโยชน์มีคุณค่าต่อตน และคนอื่นแล้วต่อให้หนักหนาทุกข์ยากเพียงใดดิฉันก็มีกำลังใจในการทำงาน อย่างไรก็ตามเมื่อเห็นแม่ทุกข์ใจเพราะตัวเองนานขนาดนั้น ดิฉันก็รู้สึกผิดเพราะในชีวิตนี้ทำเพื่อแม่มาตลอดและตั้งใจจะทดแทนพระคุณแม่ให้มากที่สุด   เป็นคนที่เชื่อในเรื่องของความกตัญญูมาก   ตอนนั้นจึงเอาพวงมาลัยไปขอขมาแม่ ให้อโหสิกรรมในบาปที่ทำให้บุพการีต้องทุกข์ใจ แล้วก็ตั้งใจว่าจะกลับมารับราชการต่อ

            หลังจากนั้น ดิฉันก็พยายามปรับตัว อดทนกับงานที่ทำ แต่ยิ่งอดทนก็รู้สึกว่าทำไปวันๆ ไม่ใช่งานที่ชอบ ที่ทำอยู่ก็เพื่อแม่เท่านั้น   นานเป็นปีที่ดิฉันทำงานหามรุ่งหามค่ำ บางวันกลับดึกมาก เกิดความเครียด เหนื่อยใจ ร้องไห้บ่อยมาก เพราะระบายกับใครก็ไม่ได้   บางทีก็คิดว่าเป็นวิบากกรรมของเราที่มาตกในถิ่นที่ปัจจัยแวดล้อม ไม่ได้เกื้อหนุนในทางธรรมเลยค่ะ ขาดกัลยาณมิตร ทุกข์ท้อก็ไม่อยากให้แม่รับรู้เพราะกลัวท่านจะทุกข์ไปด้วย จนบางทีก็กลัวตัวเองจะเป็นโรคประสาท   พยายามหันหน้าเข้าหาธรรมะ   แต่ก็ช่วยได้บางครั้งเพราะจิตฟุ้งมากค่ะ   ดิฉันรู้สึกท้อแท้กับชีวิตค่ะ ถ้าจะเลือกทำในสิ่งที่ตัวเองชอบก็ทำให้แม่ต้องทุกข์ใจ   แต่ถ้าทำเพื่อแม่ ตัวเองก็เป็นทุกข์เหลือเกิน จึงมีคำถามเรียนถามอาจารย์ให้ช่วยชี้แนะดังนี้ค่ะ

1. ถ้าต้องทำงานที่บางครั้งผิดกฎหมายผิดศีลธรรม ยังจะถือว่าทำหน้าที่เพื่อหน้าที่ หรือไม่

2. การคิดว่าเมื่อไม่มีกัลยาณมิตร เราก็อยู่กับตัวเองเป็นกัลยาณมิตรให้ตัวเองนั้น เป็นความคิดที่ถูกต้องหรือไม่

3. ขอความเมตตาอาจารย์ได้ชี้แนะแนวทางในการตัดสินใจเลือกว่าควรจะทำเพื่อแม่หรือเพื่อตัวเองคะ

4. ทำอย่างไรจะได้พบกัลยาณมิตรในทางธรรมคะ

5. หากต้องทำงานอยู่ต่อไป ดิฉันควรจะใช้หลักธรรมใดในการทำให้อดทนและไม่ท้อแท้กับงาน และอยู่ร่วมกับคนที่แตกแยกอย่างไรคะ

กราบขอบพระคุณอาจารย์เป็นอย่างสูงที่เมตตาค่ะ

คำตอบ
(๑) ผู้มีความเห็นถูก (สัมมาทิฏฐิ) เลือกทำแต่งานดี (ผิดกฎหมาย ไม่ผิดศีล ไม่ผิดธรรม) โดยมีอิทธิบาท ๔ (ทำด้วยใจรัก ทำด้วยความพากเพียร ทำด้วยมีจิตจดจ่อ และใช้ปัญญาไต่สวนงานที่ทำ) เป็นแรงสนับสนุน

ผู้มีความเห็นถูก เลือกทางดำเนินชีวิตด้วยตนเอง

ผู้มีความเห็นถูก มีความกตัญญูกตเวทีต่อผู้มีอุปการคุณ ด้วยการประพฤติจริยธรรมลูกที่ดีต่อพ่อแม่

ดังนั้น หากผู้ถามปัญหามีความเห็นผิดไปจากธรรม (ทำตามใจแม่) บาปย่อมเกิดขึ้นกับผู้มีความเห็นผิด หากจำเป็นต้องทำตามใจผู้อื่น ต้องประพฤติบุญใหญ่อยู่เสมอ เพื่อให้บาปตามส่งผลไม่ทัน หรือดีที่สุดต้องพัฒนาจิต แล้วปิดอบายภูมิให้ได้ หรือหนีไปเกิดในสุทธาวาสพรหมโลก หรือหนีไปอยู่ในพระนิพพาน

คำว่า "ทำหน้าที่เพื่อหน้าที่" ต้องรู้ให้ได้ว่า หน้าที่ที่ทำนั้นให้ผลเป็นบุญหรือบาป หากเป็นบุญจงทำ หากเป็นบาปจงงดเว้นไม่ทำ ด้วยเหตุนี้ ผู้รู้จึงเลือกทำหน้าที่ในงานที่ดีครับ

(๒) ในครั้งพุทธกาล พระอานนท์ได้กล่าวไว้ในทำนองที่ว่า "ไม่มีใครเป็นกัลยาณมิตรได้เท่ากายคตาสติ" ดังนั้นความคิดเห็นของผู้ถามปัญหาจึงเป็นสัมมาทิฏฐิ .... สาธุ

(๓) ผู้มีความเห็นถูก นิยมตัดสินใจเลือกทำงาน (งานดี) ด้วยตัวเอง และไม่ลืมประพฤติจริยธรรมต่อผู้มีอุปการคุณ

(๔) ต้องเข้าหาและสนทนาธรรม กับผู้มีความเห็นถูกอยู่เสมอ

(๕) งานที่ทำหากให้ผลเป็นบาป ต้องประพฤติกุศลธรรมอยู่เสมอ เพื่อให้บุญใหญ่กว่าบาป แล้วจึงจะมีชีวิตอยู่อย่างปลอดภัย
 

2569.
กราบเรียนอาจารย์ ดร. สนอง ครับ

เรียนอาจารย์ครับ ผมได้มีโอกาสไปเยี่ยมพระน้องชายซึ่งบวชได้ไม่นานที่วัด และได้มีโอกาสสนทนากัน ผมก็ได้แนะนำให้พระได้ฝึกสมาธิ วิปัสสนา เล่าให้พระฟังว่า ตอนบวชผมปฏิบัติอย่างไร และก็พูดแนะนำ และก็พูดว่าบวชเพื่อให้ได้บุญในมุมองของผม คือบวชแล้วตั้งใจฝึกปฏิบัติ ให้มากเพราะอยากให้พระปฏิบัติให้มาก และก่อนกลับก็พูดว่า "ให้ท่านปฏิบัติให้ดี ให้ปฏิบัติชอบ ให้สมกับที่ญาติโยมได้กราบไหว้" การพูดแนะนำอย่างนี้ถือเป็นบาปหรือไม่ครับ

ด้วยความเคารพอาจารย์อย่างสูง

คำตอบ
คำว่า "บุญ" หมายถึง ความดี กุศล ความสุข ฯลฯ บวชแล้วหากมีพฤติกรรมเป็นบุญ กายวาจาใจต้องตรงกัน คือ ประพฤติตามบุญกิริยาวัตถุ ๑๐ อย่างถูกต้องชอบธรรมดังนี้

๑. การให้สิ่งดีงาม

๒. การรักษาศีลและประพฤติดี

๓. การเจริญจิตตภาวนา

๔. การประพฤติอ่อนน้อม

๕. การขวนขวายรับใช้

๖. การเฉลี่ยส่วนความดีให้ผู้อื่น

๗. เมื่อเห็นผู้อื่นทำดี แล้วมีความยินดี

๘. การฟังธรรม

๙. การสั่งสอนธรรม

๑๐. การทำความเห็นให้ตรง

ดังนั้น หากแนะนำผู้บวชใหม่ให้ประพฤติบุญกิริยาวัตถุ ๑๐ ถือว่าเป็นการแนะนำให้ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ .... เป็นบุญครับ สาธุ
 

2568.
สวัสดีคะท่านอาจารย์ดร.สนอง
ก่อนอื่นดิฉันต้องขออโหสิกรรมต่อท่านหากได้เคยล่วงเกินท่านด้วยกายวาจาใจคะ

ตั้งแต่ปี 2009 ดิฉันตั้งใจที่จะพัฒนาสติ ทำบุญ(โดยการเข้าคอร์สปฏิบัติธรรม และรวมถึงการเจริญสติในชีวิตประจำวัน) ดิฉันรู้สึกว่าตัวเองนั้นยังเด็กมากในทางธรรม ดิฉันขอถามคำถามท่านดังต่อไปนี้คะ

1. ดิฉันได้ยินท่านสอนถึงเรื่องการไม่เอาธุระของคนอื่นมาเป็นของตน (ท่านกล่าวถึงคนอายุ 93 ที่ยังแข็งแรง ปีนต้นไม่ได้สบาย ที่เป็นแบบนี้เพราะว่าไม่เอาเรื่องของคนอื่นมาเป็นเรื่องของตน) ขอรบกวนท่านช่วยยกตัวอย่างและแนะนำวิธีด้วยคะ ดิฉันควรจะทำอย่างไรที่จะไม่เอาธุระของคนอื่นมาเป็นของตน และยังคงทำหน้าที่ของตัวเองสมบูรณ์ต่อคนทีสำคัญในชีวิต เช่น บิดามารดา

2. จากที่ท่านได้กล่าวถึงการอธิษฐาน ท่านบอกว่าหากตั้งโปรแกรมจิตไว้ในทางบวก ก็จะได้ในสิ่งนั้นในที่สุด สำหรับดิฉัน มีหมอดูเคยทักว่ายังก็จะไม่อดอยาก ดิฉันก็ระลึกถึงสิ่งนี้ได้ หลายๆครั้งที่ดิฉันเดินทางไปที่ที่ไม่มีใครรู้จัก โดยแทบจะไม่มีเงิน ดิฉันก็สามารถรอดมาได้

2.1 ดิฉันอยากทราบว่าสิ่งที่ดิฉันได้กล่าวมานั้นถือเป็นการตั้งโปรแกรมจิตในทางบวกหรือไม่คะ ?

2.2 ดิฉันจำเป็นหรือไม่ที่จะต้องตั้งโปรแกรมจิตเรื่อยๆ เพื่อให้สัมฤทธิ์ผล หรือว่า ดิฉันจะต้องทำอะไร เพื่อให้อธิษฐานสัมฤทธิผลคะ ?

2.3 การตั้งโปรแกรมจิตนั้นจะคงอยู่ตลอดไปมั้ยคะ ? อะไรที่จะทำให้มันหยุดคะ ?

2.4 หากโปรแกรมจิตในทางลบ จะเป็นอย่างไรคะ ?

3. ดิฉันคบกับผู้ชายคนนึงมาหลายปีคะ เวลาที่เราไม่ได้อยู่ด้วยกัน เขาก็มีคบกับคนอื่นคะ เขาเป็นคนที่โลเล ตัดสินใจไม่ได้คะ ดิฉันเลยเข้าคอร์สปฏิบัติธรรม และแผ่ส่วนกุศลไปให้เขาคะ หวังว่าเขาจะได้เป็นคนที่ไม่โลเลเสียที

ดิฉันเอง ยอมรับได้แม้กระทั่งเด็กที่เกิดกับผู้หญิงคนอื่นที่เขาคบเมื่อปีที่แล้ว ดิฉันเริ่มที่จะยอมรับอะไรๆได้มากขึ้น ไม่ว่าเขาจะมาหรือไม่มา แล้วจู่ๆดิฉันก็เกิดรู้สึกเฉยๆกับเหตุการณ์พวกนี้และดิฉันก็สามารถวางได้คะ

3.1 ดิฉันสงสัยว่าทำไมอยู่ดีๆ ดิฉันถึงเจ็บปวดกับเรื่องนี้น้อยลงคะ ?
3.2 ดิฉันเคยได้ยินว่า ศีลของคนที่เป็นคู่กันต้องเสมอกัน ในกรณีคู่ของดิฉัน ดูเหมือนว่าจะไม่เสมอกัน ดิฉันเข้าใจถูกมั้ยคะ ? ( อย่างไรก็ดี ดิฉันก็จะยังคงปฏิบัติต่อไปและแผ่เมตตาให้ทุกคน)

ดิฉันรู้สึกขอบพระคุณท่านอย่างสูงที่กรุณาช่วยตอบคำถามให้กับดิฉันและคนหมู่มากนะคะ ขอให้พวกเราได้ถึงพระนิพพานกันคะ ขอบพระคุณมากคะ

คำตอบ
ก่อนตอบปัญหา ได้อโหสิกรรมให้กับผู้ถามปัญหาแล้ว

๑.  คำว่า “ไม่เอาเรื่องคนอื่นมาเป็นของตน” หมายความว่า ไม่เอากิเลสของคนอื่นมาเป็นของตน ตัวอย่างเช่น เรื่องของนาย ก. นิยมประพฤติคอร์รัปชั่น แล้วยังได้รับอุปโลกน์ให้เป็นใหญ่เป็นโต มีบริวารมาก มีอำนาจมาก ฯลฯ เมื่อได้ยินได้ฟังเรื่องของนาย ก. แล้วก็เป็นเรื่องของเขา ไม่เอาเรื่องของนาย ก. มาคิด หรือมาทำให้จิตเกิดจินตนาการต่อเนื่อง ส่วนนางสาว ข. มีหุ่นดี มีหน้าตาสวยงาม เรียนอยู่ในสถาบันการศึกษาที่มีชื่อเสียง ฯลฯ เมื่อได้ยินได้ฟังเรื่องของนางสาว ข. แล้วไม่เอาเรื่องของนางสาว ข. มาคิด หรือไม่เอามาจินตนาการต่อเนื่อง อย่างนี้จึงจะเรียกว่า ไม่เอาเรื่องของคนอื่นมาเป็นของตน ผู้ที่จะทำเช่นนี้ได้จิตต้องมีสติและมีความเห็นถูกตามธรรม

ส่วนเรื่องของบิดามารดา หากท่านเจ็บป่วย ผู้เป็นบุตรธิดา ต้องดูแลต้องพาไปให้ผู้มีความรู้ (หมอ) ในด้านการเจ็บป่วยรักษา อย่างนี้จึงเรียกว่าเป็นลูกกตัญญู ส่วนอาการเจ็บป่วยของท่านจะหายหรือไม่ ก็เป็นเรื่องของท่าน ผู้เป็นบุตรธิดาไม่เอาจิตมาจินตนาการให้เศร้าหมอง เพราะเราในฐานะลูกได้แสดงความกตัญญูกตเวทีต่อท่านแล้ว ส่วนจะหายจากอาการเจ็บป่วยหรือไม่เป็นเรื่องของกฎแห่งกรรม ที่ท่านได้ทำเหตุไว้ก่อน

๒.  การตั้งโปรแกรมจิตไว้ในทางบวกหรือทางที่เป็นกุศล เมื่อเหตุปัจจัยลงตัว ย่อมเกิดเป็นกุศลวิบาก (บุญ) ให้ผู้ที่กระทำเหตุดีได้รับ (เสวย)

ส่วนเรื่องหมอดูเคยทัก วิสัชนาว่า ศาสนาพุทธของผู้รู้จริงแท้ ผู้รู้จริงแท้ ไม่เคยสอนให้พุทธบริษัทเชื่อในคำพูดของคนอื่น แต่สอนให้เชื่อในการกระทำของตนเอง ผู้ใดทำเหตุไว้ดีเมื่อกรรมให้ผล ย่อมได้รับผลดีตอบกลับคืนมา

  ๒.๑  ศาสนาพุทธไม่สอนให้เชื่ออย่างงมงายไร้เหตุผลแต่สอนให้มีปัญญา (กาลามสูตร) ให้ใช้ปัญญาพิจารณาจนเห็นว่าคำกล่าวนั้นเป็นบุญเป็นกุศลหรือไม่ คำกล่าวนั้นมีโทษหรือไม่มีโทษแก่ผู้ปฏิบัติตาม ในฐานะที่ผู้ตอบปัญหารู้และมีธรรมอยู่ในใจตนเอง จึงบอกว่า ผู้ใดพัฒนาจิตจนสามารถเข้าถึงอภิญญา ๕ (แสดงฤทธิ์ได้ มีหูทิพย์ รู้ใจคนได้ ระลึกชาติหนหลังได้ มีตาทิพย์) และพัฒนาจิต (วิปัสสนาภาวนา) จนเข้าถึงปัญญาเห็นแจ้งได้ แล้วกาลามสูตรย่อมมีความศักดิ์สิทธิ์ที่สุด

  ๒.๒  อยากเป็นอะไรหรืออยากได้รับผลเช่นไร ต้องทำเหตุให้ถูกตรงกับสิ่งที่ปรารถนานั้น บางคนปรารถนาไปเกิดเป็นเทวดาต้องบำเพ็ญทานรักษาศีลอยู่เสมอ บางคนปรารถนาไปเกิดเป็นพรหม ต้องพัฒนาจิต (สมถภาวนา)ให้เป็นสมาธิแน่วแน่ (ฌาน) แล้วตายในฌาน พลังของของฌานจึงจะผลักดันจิตวิญญาณให้ไปโอปปาติกะเป็นพรหม ความสมปรารถนาจึงจะเกิดขึ้นได้ สุดท้าย บางคนปรารถนาปิดอบายภูมิ เหตุตรงคือ ต้องพัฒนาจิต (วิปัสสนาภาวนา) จนเกิดปัญญาเห็นแจ้ง แล้วใช้ปัญญาเห็นแจ้งดับอย่างน้อยสังโยชน์ ๓ ให้หมดไปจากใจ โอกาสฝึกอบายภูมิจึงจะเกิดขึ้นได้

  ๒.๓  การตั้งโปรแกรมจิต หมายถึงการตั้งจิตปรารถนา จะคงอยู่ตลอดไป หากได้รับพยากรณ์จากพระผู้ทรงความเป็นสัพพัญญู หรือมีสติมั่นคงที่จะกระทำเหตุให้ตรง

การตั้งโปรแกรมจิตหยุด คือไม่ได้รับในสิ่งที่ตนปรารถนา เหตุเป็นเพราะมีจิตขาดสติ อันเนื่องมาจากการประพฤติสัจจบารมียังไม่เข้มแข็ง จึงไม่สามารถประพฤติเหตุให้ตรงกับสิ่งที่ตั้งปรารถนาไว้

  ๒.๔  ผู้ที่ตั้งโปรแกรมจิตในทางลบ เช่น เผาพริก เผาเกลือ สาปแช่งให้ผู้อื่นวิบัติ เมื่อเหตุปัจจัยลงตัว อกุศลวิบากที่เป็นลบ (บาป) ย่อมเกิดขึ้นกับผู้ที่มีความเห็นผิดเช่นนั้น ตรงกันข้ามหากผู้ที่ถูกสาปแช่งมีคุณธรรมสูง มีศีล มีสติคุ้มรักษาใจ บาปย่อมเกิดได้เร็วกับผู้สาปแช่ง (ตั้งโปรแกรมจิตในทางลบ)

๓.  การแผ่ส่วนกุศล (บุญ)ไปให้ผู้อื่น หากผู้ที่ถูกกล่าวถึงไม่มาอนุโมทนาบุญ เขาย่อมไม่ได้รับผลบุญที่มีผู้แผ่ไปให้นั้น

สาธุ ที่ไม่เอาเรื่องของคนอื่น มาทำให้จิตของตนต้องสูญเสียอิสรภาพ (เศร้าหมอง) พระอริยบุคคลนิยมประพฤติเช่นนั้น อุปติสสะ (พระสารีบุตร) ได้ฟังธรรมของพระพุทธที่พระอัสสชินำมาบอกกล่าว ในคำนองที่ว่า “ธรรมเหล่าใดเกิดจากเหตุ ตถาคตตรัสเหตุแห่งธรรมเหล่านั้น และตรัสถึงความดับไว้ด้วย ตถาคตมีปกติตรัสดังนี้” คือเห็นด้วยใจที่สงบว่าสรรพสิ่งไม่ใช่ตัวตน (อนัตตา) จึงปล่อยวาง แล้วจิตว่างเป็นอิสระจากสิ่งที่เข้ากระทบจิต ผลที่เกิดตามมาคือจิตได้ปริวรรตเข้าถึงความเป็นพระโสดาบันอริยบุคคลได้ขณะที่ยังอยู่ในเพศฆราวาส

  ๓.๑  เหตุเพราะจิตเป็นอิสระมากยิ่งขึ้น

  ๓.๒  คู่สร้างคู่สมมีคุณธรรมสี่อย่างใกล้เคียงกัน
   (๑) สมสัทธา
   (๒) สมสีลา
   (๓) สมจาคา
   (๔) สมปัญญา

หากคุณธรรมทั้งสีมีความห่างกัน ก็เป็นคู่ปากคู่กัด คู่จองเวร

หมายเหตุ : ผู้ที่มีจิตเป็นทาสของกาม (รูป เสียง กลิ่น รส สัมผัสทางกาย) ตายแล้วยังต้องไปเกิดอยู่ในกามภพ (นรก เปรต อสุรกาย เดรัจฉาน มนุษย์ เทวดา) เป็นพระอริยบุคคลหรือเข้านิพพานไม่ได้

2567.
กราบเรียนอาจารย์ ดร.สนอง ครับผมมีขอสงสัยเกียวกับธรรม

หลังจากสวดมนต์ตอนเช้าเสร็จแล้วผมตั้งจิตอธิษฐานว่าถ้าผมเกิดชาติใดๆก็เกิดพบพระพุทธศาสนา และได้บวชเป็นพระภิกษุในพระพุทธศาสนา และได้ปฏิบัติธรรมจนมีดวงตาเห็นธรรม และเข้าถึงพระนิพพานนี้เป็นการตั้งจิตอธิฐานที่ถูกต้องหรือเปล่า

คำตอบ
คำว่า "อธิษฐาน" หมายถึง การตั้งจิตปรารถนาในสิ่งดีงาม ดังนั้นที่ถามมา จึงเป็นการอธิษฐานที่ถูกต้องครับ

การสวดมนต์ หากสวดช้าๆและมีใจจดจ่ออยู่กับบทมนต์ที่สวด สติย่อมเกิดขึ้น ขณะสวดมนต์ต้องมีจิตระลึกถึงคุณของพระพุทธเจ้า ระลึกถึงคุณของพระธรรม และระลึกถึงคุณของพระสงฆ์ (อริยสงฆ์) ย่อมมีจิตตั้งมั่นเป็นสมาธิและบุญเข้า ยิ่งไปกว่านั้นหากใช้จิตพิจารณาความหมายของบทมนต์ที่สวด ย่อมเข้าถึงปัญญาเห็นแจ้ง (โลกุตตรญาณ) ได้ ทั้งสติและปัญญาเห็นแจ้งสามารถปริวรรตจิต ให้เข้าถึงความเป็นอริยบุคคลได้ ผู้รู้จึงนิยมสวดมนต์ก่อนนอน และยิ่งเป็นนักบวชแล้ว ต้องสวดมนต์เช้า-เย็น (ทำวัตรเช้า ทำวัตรเย็น) การสวดมนต์ยังเป็นการให้เสียงเป็นทานแก่มนุษย์ เทวดา และสรรพสัตว์ที่ได้ยินได้ฟังอีกด้วย

การเข้าถึงจุดหมายสูงสุดในพุทธศาสนานั้น หากผู้ถามมีศีลคุมใจ มีสัจจะ มีความเพียรอยู่ทุกขณะตื่น ย่อมมีโอกาสเข้าถึงสิ่งที่ปรารถนาในวันข้างหน้าได้
 

2566.
กราบเรียนท่านอาจารย์ด้วยความเคารพค่ะ

รบกวนเล่าและสอบถามคำถามท่านอาจารย์ดังนี้ค่ะ

ดิฉันโดนเข้าใจผิดและใส่ร้ายมาเป็นเวลานานแล้วจากคนกลุ่มนึง และแผ่ขยายวงกว้างเรื่อยๆ

ดิฉันศึกษาและปฏิบัติธรรมอยู่จึงเข้าใจว่าเป็นวิบากของตัวเอง ดิฉันจึงนึกย้อนไป และได้ไปก็ขออโหสิกรรมกับบางคนที่ทำได้

ความผิดอีกอย่างนึงที่พอจำได้คือ ได้เคยล่วงเกินคุณแม่ทางมโนกรรมครั้งนึง ซึ่งสำหรับดิฉันค่อนข้างแรงเนื่องจากครั้งนั้นโกรธท่านมาก ดิฉันไม่ได้เล่าแต่ได้กราบท่าน และขออโหสิกรรมจากท่านเรื่อยมา เช่นวันปีใหม่ สงกรานต์ เป็นต้น คุณแม่มักพูดว่าแม่ไม่ได้คิดอะไรกับลูก

ดิฉันขอความเมตตารับคำแนะนำจากท่านอาจาย์ว่า พอจะมีหนทางใดบ้างไหมคะที่จะทำให้วิบากเบาบางลงบ้าง เนื่องจากนับวันยิ่งดูเหมือนเหตุการณ์ยิ่งแย่ลงเรื่อยๆ

คำตอบ
ผู้รู้ รู้ว่า ปุถุชนพูดได้ทั้งดีและชั่ว แต่จะดีหรือชั่วอยู่ที่การทำตัวของเรา หากเขาชั่วดังที่เขาพูด เขาย่อมเป็นครูผู้มีพระคุณที่เราจะได้พัฒนาตัวเองให้ดี ตรงกันข้าม หากเรามีพฤติกรรมดีแล้ว แต่เขาพูดว่าเราไม่ดี เขาย่อมเป็นครูที่เห็นผิดสอนเราว่า เราจะไม่ประพฤติเช่นเขา แล้วเราก็จะไม่เป็นคนเห็นผิดเหมือนเขา

กฎแห่งกรรมมีจริง และมีอิทธิพลเหนือชีวิตของสรรพสัตว์ในวัฏสงสาร ดังนั้น เมื่อถูกคนเข้าใจผิดกล่าววาจาให้ร้าย ต้องให้อภัยเขา เพราะเขามีพระคุณที่ทำให้เราได้สร้างขันติบารมี ได้สร้างเมตตาบารมี ได้สร้างปัญญาบารมี ฯลฯ ในครั้งพุทธกาล ณ วัดเชตวัน เมืองสาวัตถี พระพุทธโคดมได้ตรัสกับภิกขุที่นั่งอยู่แวดล้อม ในทำนองที่ว่า "ตถาคต หมดราคะ โทสะ โมหะแล้ว จึงมิได้หวั่นไหวและมิได้หนีไปไหน"

เมื่อปีพุทธศักราช ๒๕๑๘ ที่วัดมหาธาตุ กรุงเทพฯ ท่านเจ้าคุณโชดก ได้กล่าวกับผู้ตอบปัญหาว่า "คุณ เมื่อปฏิบัติธรรมแล้วเสร็จในรอบวัน ต้องอุทิศบุญกุศลให้กับเจ้ากรรมนายเวร" ด้วยเหตุนี้ ผู้ตอบปัญหาจึงได้ปฏิบัติตามคำสอนของครูบาอาจารย์ เรื่อยมาจนทุกวันนี้

ผู้ใดมีพฤติกรรมล่วงเกินผู้มีอุปการคุณ (คุณแม่) ในชาตินี้ ต้องขออโหสิกรรมและไม่ประพฤติล่วงเกินท่านอีก แต่บุคคลยังมีแม่ในชาติที่ผ่านมาแล้วอีกนับไม่ถ้วน หากหลงลืมมิได้อุทิศบุญให้ หรือมิได้ขอขมากรรม ผู้รู้จริงแท้จึงมิบังอาจทำตัวเป็นศัตรูกับใครผู้ใด ตรงกันข้าม ทำตัวเป็นกัลยาณมิตรกับสรรพสัตว์ในวัฏสงสาร

อนึ่ง พระสารีบุตรกล่าวว่า "สติ เป็นรากฐานแห่งคุณธรรมทั้งปวง" ซึ่งหมายความว่า ผู้ใดมีสติกำกับใจอยู่ทุกขณะตื่น กุศลธรรม (บุญ) ย่อมเกิดและสั่งสมอยู่ในดวงจิต ด้วยเหตุนี้ ผู้ไม่ประมาทพึงสวดมนต์ก่อนนอน หลังสวดมนต์เจริญอานาปานสติ แล้วอุทิศบุญกุศลให้แก่เจ้ากรรมนายเวรทุกครั้ง ชีวิตจึงจะพบกับความสวัสดี
 

2565.
กราบเรียนอาจารย์ที่เคารพค่ะ

     หนูจะสอบถามเรื่องอาชีพประกันค่ะ ถ้าเรารู้แล้วว่า

- ประกันชีวิต ไม่สามารถประกันชีวิตเราให้มั่นคงได้

- คนที่ทำประกันเพราะคิดล่วงหน้าไปในอนาคตที่ยังมาไม่ถึง เป็นความกังวลไปเองของคนที่จิตไม่อยู่กับปัจจุบัน

- ทำประกันเพื่อลดหย่อนภาษี   ( เป็นหน้าที่ที่เราต้องเสียภาษีอยู่แล้ว แต่คนที่ทำก็เพื่อจะเสียภาษีให้น้อยลง)

- ฝากเงินประกันเพื่อเน้นดอกเบี้ย (เป็นการลงทุน)

     ถ้าเรายังอยู่ในอาชีพนี้ โดยที่ไม่ได้ไปขายประกันให้ลูกค้า แต่ลูกค้าโทรมาซื้อประกันเอง แล้วเราก็เสนอไปตามที่ลูกค้าต้องการ โดยที่ให้ลูกค้าคิดเอง ว่าจะซื้อหรือไม่ซื้อ และเราก็บอกรายละเอียดตามความเป็นจริงทุกอย่าง (แต่ไม่มีลูกค้าทำประกันกับหนูเลยค่ะ ตั้งแต่หนูทราบความจริงในอาชีพประกัน)  ทำอย่างนี้ถูกต้องมั้ยค่ะ

     ทุกวันนี้ หนูยังมีชื่อเป็นตัวแทนประกันชีวิต และหนูก็ปฎิบัติธรรมด้วยค่ะ ถ้าหนูปล่อยงานประกันไปเรื่อยๆ โดยที่ไม่ส่งงานเลย หนูก็ยังได้กินคอมมิชชั่นจากลูกค้าเก่าอยู่ แต่เมื่อถึงเวลาประเมินยอด ถ้าหนูประเมินไม่ผ่าน หนูก็จะหลุดจากอาชีพประกันค่ะ   อยากทราบว่า หนูควรปล่อยไปหลุดจากอาชีพ หรือเราลาออกเอง (เร็วขึ้น)   หรือมีสติอยู่กับปัจจุบันดีกว่าค่ะ ปล่อยให้ทุกอย่างเป็นไปตามเหตุ และผลของมันค่ะ

    ท่านอาจารย์มีงานแบบไหนที่น่าจะเหมาะกับคนอย่างหนูบ้างไหมค่ะ ก็ไม่ได้ดิ้นรนหางานค่ะ แต่ก็ต้องหาไปตามหน้าที่ค่ะ   

   ขอแสดงความเคารพอย่างสูงค่ะ     

คำตอบ
พระผู้ทรงความสัพพัญญูตรัสไว้ในทำนองที่ว่า ผู้ที่ปรารถนามีชีวิตที่ปกติสุข หรือปรารถนาพ้นทุกข์ ต้องมีสติระลึกรู้อยู่กับปัจจุบัน เพราะปัจจุบันสามารถดับต้นเหตุที่ทำให้เกิดปัญหาได้ สิ่งที่ผู้ถามปัญหาเขียนบอกเล่าไป เป็นการสร้างเหตุให้ชีวิตผูกติดอยู่กับมนุษยสมบัติ (ทรัพย์กำพร้า) ผู้รู้จริงจึงไม่ทำประกันด้วย หากผู้ถามปัญหา ปรารถนานำพาชีวิตของตนไปสู่อิสรภาพที่สมบูรณ์ (พ้นทุกข์) ต้องไม่เอาจิตไปผูกติดเป็นทาสของสิ่งที่เป็นของกำพร้า ตายแล้วต้องทิ้งไว้กับโลก ผู้ตอบปัญหาจึงไม่สามารถเข้าไปก้าวล่วงในชีวิตของผู้ถามปัญหา ดังนั้นจึงเป็นได้เพียงผู้ชี้ทางฯ ผู้ถามปัญหามีเอกสิทธิ์ในชีวิตเป็นของตัวเอง จึงต้องเลือกทางชีวิตให้กับตัวเองครับ
 

2564.
เรียน ท่านอาจารย์ ดร.สนอง วรอุไร 

กราบเรียนถามท่านอาจารย์เกี่ยวกับการปฏิบัติตนให้เป็นพุทธสานิกชนที่ดีงามและถูกต้องตามธรรมค่ะ

1. ปุธุชนคนธรรมดา ไม่ได้สมาทานศิล ไม่ได้เป็นนักบวช สามารถสวดมนต์ทำวัตรเช้า-เย็น ได้หรือไม่คะ หรือ สามารถสวดได้เฉพาะผู้ที่สมาทานศิลเป็นนักบวชเท่านั้น ส่วนปุธุชนต้องนำบทสวดอื่นๆสวดมนต์แทนคะ

2. เมื่อสวดมนต์และปฏิบัติสมาธิจิตสงบแล้วแผ่เมตตาแผ่ส่วนกุศลให้ตามบทแผ่ส่วนบุญส่วนกุศล ดิฉันสงสัยว่าการที่เราแผ่ส่วนบุญกุศลให้เจ้าที่เจ้าทางดูแลบ้านเรือน ถ้าเป็นวิญญานเจ้าที่ก็เป็นธรรมดา แต่ดิฉันสงสัยว่าถ้าบ้านเรือนที่อาศัยนั้นมีเจ้าเป็น งู (เช่นที่เป็นข่าวตามสื่อต่างๆที่นำเสนอ เช่น งูเจ้าที่) จะมีผลอย่างไรคะ เราควรสวดบทแผ่ส่วนกุศลอย่างไรให้ถูกต้องค่ะ  

3. เมื่อพบหรือได้อ่านธรรมเทศนาแล้วเห็นว่าเป็นธรรมเทศนาที่ดีมีประโยชน์กับแนวทางปฏิบัติกายใจ แล้วนำไปโพสท์ บทสาธยายธรรมของหลวงพ่อท่านเทศน์ ให้บุคคลอื่นในกลุ่มไลน์ได้อ่าน ได้อนุโมทนาบุญ สามารถทำได้มั้ยคะ เนื่องจากไม่ได้ขออนุญาติกับท่าน  

ขอขอบพระคุณท่านอาจารย์ที่เมตตาค่ะ

คำตอบ
คำว่า "ปุถุชน" หมายถึง คนที่จิตหนาแน่นไปด้วยกิเลส และคำว่า "พุทธศาสนิกชน" หมายถึง ผู้ที่นับถือศาสนาพุทธ

ดังนั้นการเป็นพุทธศาสนิกชนที่ดีงาม ต้องมีศีลธรรมคุ้มครองใจ คือมีอย่างน้อย เบญจศีล (ศีล ๕) และมีเบญจธรรมคุ้มครองใจอยู่ทุกขณะตื่น

(๑) ในครั้งที่ผู้ตอบปัญหาไปปฏิบัติธรรมอยู่ที่วัดมหาธาตุ ท่านเจ้าคุณโชดกได้พูดว่า "คุณ ถ้าไม่เอาศีลลงคุมให้ถึงใจ ใจจะไม่ตั้งมั่นเป็นสมาธิ" ซึ่งหมายความว่า ถ้าจิตไม่มีศีลคุมแล้ว จะพัฒนาจิตให้มีสติย่อมเกิดขึ้นไม่ได้ และในครั้งพุทธกาล พระพุทธโคดมได้ตรัสกับภิกษุในทำนองที่ว่า การประพฤติตามกฎไตรสิกขา (ศีล สมาธิ ปัญญา) เป็นหนทางของการนำจิตสู่ความพ้นทุกข์ นั่นคือจิตหรือใจที่มีศีลคุม เมื่อนำไปพัฒนา (สมถภาวนา) แล้วสมาธิจึงจะเกิดขึ้นได้ และจิตที่ตั้งมั่นเป็นสมาธิที่สมควรแล้ว จึงจะพัฒนา (วิปัสสนาภาวนา) ไปสู่การเกิดปัญญา (เห็นแจ้ง) ได้

ด้วยคำกล่าวดังข้างต้นนี้ ฆราวาสที่ไม่มีศีลคุมใจ สามารถสวดมนต์ทำวัตรเช้า-เย็นได้ แต่จิตไม่สามารถเข้าถึงมรรคผล (สมาธิ) ได้ แม้จะนำบทมนต์อื่นมาสวดแทน ก็เป็นการสวดมนต์ที่สูญเปล่า คือจิตไม่เกิดสมาธิที่เป็นไปเพื่อการเกิดของปัญญาเห็นแจ้ง

(๒) คำว่า "จิตสงบ" หมายถึง สงบจากอารมณ์ปรุงแต่งใดๆ จิตสงบประเดี๋ยวประด๋าว (ขณิกสมาธิ) เป็นจิตที่อารมณ์ปรุงแต่งหลากหลาย จิตสงบจวนแน่วแน่ (อุปจารสมาธิ) เป็นจิตที่มีอารมณ์ปรุงแต่งอันเนื่องจาก กาย เวทนา จิต ธรรม (สติปัฏฐาน ๔) และสุดท้ายจิตที่สงบแน่วแน่ (อัปปนาสมาธิ) ไม่มีสิ่งกระทบภายนอกใดๆสามารถทำให้จิตเกิดเป็นอารมณ์ขึ้นได้ แม้แต่นิวรณ์ ๕ (กามฉันท์ พยาบาท ถีนมิทธะ อุทธัจจกุกกุจจะ วิจิกิจฉา) ก็ไม่เกิดขึ้น แต่เมื่อใดจิตถอนออกจากอัปปนาสมาธิ (ฌาน) แล้ว ความรู้สูงสุดที่เรียกว่า โลกิยญาณ หรือ อภิญญา ๕ (อิทธิวิธิ ทิพพโสต เจโตปริยญาณ ปุพเพนิวาสนุสติญาณ ทิพพจักขุ) ย่อมเกิดขึ้นเป็นอัตโนมัติ แต่ไม่สามาถนำพาชีวิตไปสู่ความพ้นทุกข์ได้

ผู้ที่มีจิตสงบ ย่อมเป็นผู้มีบุญ แต่มิใช่เป็นบุญสูงสุด ผู้ที่ใช้ปัญญาเห็นแจ้งกำจัดกิเลสที่ผูกมัดใจ (สังโยชน์ ๑๐) ได้ เป็นผู้ที่มีบุญมากกว่า จนถึงมีบุญสูงสุด เมื่อกำจัดกิเลสที่เป็นสังโยชน์ ๑๐ ให้หมดไปจากใจได้

คนที่มีเมตตา มีอารมณ์สงบและเย็น (ไม่มีโทสะ) สัตว์ (รูปนาม) กายหยาบหรือสัตว์กายทิพย์ย่อมเข้าใกล้ ด้วยเหตุนี้บ้านเรือนที่มีงูเจ้าที่คุ้มรักษา ย่อมสัมผัสกับบุญกุศลที่มีผู้อุทิศให้ได้ง่ายกว่าสัตว์ที่อยู่ห่างไกล

(๓) สามารถทำได้ครับ เพราะหลวงพ่อท่านมีเจตนาให้ธรรมะเป็นทาน และผู้โพสต์คำบรรยายมิได้ทำเพื่อให้ได้มาซึ่งทรัพย์เงินทอง หรือความโลภ
 

2558.
กราบเรียนถามท่านอ.ดร.สนอง

หนูเป็นคนที่ชอบโดนเซลหลอกขายของที่มีตำหนิให้ค่ะ เคยซื้อกล้องก็โดนเซลหลอกเอากล้องมีปัญหามาให้ หนูก็มาตรวจเจอตอนหลังก็ช้ำใจค่ะ ครั้งล่าสุดนี้หนูซื้อมอเตอไซด์ เซลบอกว่าเป็นรถใหม่ แต่พอซื้อแล้ว ถึงเพิ่งมารู้ว่าเป็นรถเก่า หนูเห็นเอกสารภายหลังว่าจดทะเบียนตั้งแต่ปี 2555 ทั้งๆที่หนูก็ซื้อกับบริษัทที่เชื่อถือได้แต่ก็มาเจอเซลที่ทำงานในบริษัทนั้นๆแบบนี้ตลอดๆเลยค่ะ เซลอ้างว่าตัวแทนจำหน่ายมอเตอไซค์ยี่ห้อนั้นไม่ได้บอกเขา อยากกราบเรียนถามท่านอจ.ดังนี้ค่ะ

1 เวลาหนูเจอกรณีแบบนี้ หนูควรแจ้งร้องเรียนกับฝ่ายบริการหลังการขาย เพื่อให้เขาทราบพฤติกรรมของเซลคนนั้นๆไหมคะ เขาจะได้ไม่ประพฤติเช่นนี้กับลูกค้าคนอื่นอีกต่อไป หรือว่าหนูควรคิดว่ามันเป็นกรรมของหนู ที่ชาติก่อนอาจเคยทำมาค้าขายแล้วหลอกลวงลูกค้าไว้มากมาย ควรวางอุเบกขา คิดว่าชดใช้กรรมไป ไม่ต้องทำอะไร   โปรดชี้แนะด้วยค่ะ

2 หนูอยากได้เงินคืนบางส่วน เพราะเขาแจ้งว่าเป็นรถใหม่ แต่นี่ปรากฏว่าเป็นรถเก่า 2 ปีแล้ว หนูเห็นราคาที่ประกาศขายในท้องตลาดจะลดลงประมาณ 40-50% หนูควรจะเจรจากับเขา เพื่อขอเงินคืนบางส่วนไหมคะ หรือคิดว่าชดใช้กรรมแล้วปล่อยไป โปรดชี้แนะด้วยค่ะ

3 การที่หนูซื้อของที่ราคาแพงๆ แล้วเจอแบบนี้บ่อยๆ หนูจะทำบุญอะไรที่จะแก้ไขได้บ้างคะ ที่ต่อไปจะไม่ต้องเจออีกค่ะ

กราบขอบพระคุณท่านอ.อย่างสูงค่ะ

คำตอบ
ข้อ (๑) และ (๒) เรื่องที่บอกเล่าไปแก้ปัญหาได้สองทาง

ก. หากจะชดใช้หนี้เวรกรรมให้หมดไปชั่วคราว ต้องให้อภัยเป็นทาน และต้องยุติการซื้อสิ่งของ จากร้านหรือบริษัทดังกล่าวอีกต่อไป

ข. หากผู้ถามปัญหาประสงค์จะผูกเวรต่อเนื่อง ต้องร้องเรียนผู้มีอำนาจเหนือกว่า ให้เขาจัดการให้
 

2557.
รบกวนเรียนสอบถามดังนี้ครับ
 
1. ถ้าเรานับถือเจ้าแม่กวนอิม จำเป็นไหมที่ต้องไม่ทานเนื้อ จำพวก เนื้อโค หรือเนื้อ กระบือ
2. สัญญาณใดที่แสดงให้เรารู้ว่าบุญได้ส่งผลแล้ว
3. เราควรอธิษฐานอย่างไรเมื่อต้องออกจากบ้านเดินทางไปที่ต่าง ๆ
4. เมื่อไม่นานมานี้กระผมได้ให้เงินบิดา ( 500 บาท) และบิดาข้าพเจ้าดีใจมาก โดยแสดงออกถึงความดีใจอย่างมาก และกระผม ก็ได้รับรู้ถึงความรู้สึกนั้นอย่างมากเช่นกัน กรณีเช่นนี้ได้บุญหรือไม่ครับ เมื่อเงินที่ให้เพียงเล็กน้อย
5. ถ้าเรารู้ว่าการที่เราให้เงินบิดา-มารดาไป แล้วท่านนำไปใช้ในทางที่ไม่ดี เราจะไม่ให้ได้หรือไม่ครับ

สุดท้ายนี้ ถ้ากระผมได้ล่วงเกินอาจารย์ทางกาย วาจา ใจ ทั้งที่เจตนาก็ดี มิได้เจตนาก็ดี กราบขออภัยและขออโหสิกรรมด้วยครับ

ธนภัทร

คำตอบ
(๑) จำเป็นครับ

(๒) เมื่อบุญได้ส่งผลแล้ว ความสุขกายสุขใจย่อมเกิดขึ้น

(๓) คำว่า "อธิษฐาน" หมายถึง การตั้งจิตปรารถนาในสิ่งที่ดีงาม บุคคลสามารถบรรลุคำอธิษฐานได้ต่อเมื่อ ต้องมีศีลคุมใจอยู่ทุกขณะตื่น และยิ่งมีสัจจะด้วยแล้ว คำอธิษฐานย่อมศักดิ์สิทธิ์

ก่อนเดินทางออกจากบ้าน ต้องมีสติคุมใจ พร้อมทั้งอธิษฐานให้เดินทางด้วยความสะดวก ราบรื่นและปลอดภัย ทั้งไปและกลับ

(๔) การให้ทรัพย์เป็นทานต่อบิดาผู้มีอุปการคุณ เมื่อให้แล้วย่อมเกิดบุญกับผู้ให้ และยิ่งบิดาอนุโมทนาการให้ทานของบุตร บุญย่อมเกิดเพิ่มมากขึ้น พระสารีบุตรเปลี่ยนความเห็นผิดของแม่ (นางสารี) จากปุถุชนมาเป็นอริยบุคคลโสดาบัน ถือเป็นการให้ทานสูงสุด

(๕) เมื่อรู้ว่าทรัพย์ที่บุตรให้แก่บิดามารดานั้น ถูกนำไปใช้ในทางที่เป็นอกุศล แล้วบุตรยุติการให้ทรัพย์แก่พ่อแม่ ไม่ถือว่าเป็นบาป
  

2556.
สวัสดีท่านอาจารย์ที่เคารพ และกราบอนุโมทนากับอาจารย์ที่ชี้หนทางแห่งการพ้นทุกข์ให้กับที่เบื่อการเวียนว่ายตายเกิด.  

ตอนนี้อยากจะถามอาจารย์ว่า พอปฎิบัติแล้วยิ่งเบื่อในการเรียนบทเรียนชีวิตพอเห็นคนก็ไม่เห็นจะมีอะไรเลย   มีแต่ความโลภ  โกรธ.   หลงคิดว่าไฟสามกองนี้มันร้อนจึงหาวิธีที่จะดับไฟสามกองนี้ก็หันเข้ามาปฎิบัติ  พอปฎิบัติถามตัวเองอยู่เพื่ออะไรไปเพื่อไร สมัยก่อนไม่รู้จักตัวเองรูแต่เรื่องของคนอื่น ไม่เคยโทษตัวเองเลยโทษแต่คนอื่นแต่พอปฎิบัติจริงเราเดินทางผิด ทางที่พระพุธทเจ้าบอกว่าถ้าอยากพ้นทุกข์ให้ดูที่ตัวเองค้นหาตัวให้ได้ว่าตัวเรามีอะไร พอค้นหาก็มีแต่ธาตุและขันธ์หรือรูปกับนามไม่เห็นมีตัวเราเลย พอปฎิบัติก็เห็นการเกิดมันเป็นทุกข์  จึงหาหนทางดับการเกิดการแก่การตาย ไม่อยากกับมาเรียนบทเรียนอีกถึงมันจะยากแต่ถ้าเรามีความเพียรตอนที่ทำอยู่ คือทานศีลภาวนาครั้งนี้พิมพ์ครั้งแรกถ้าพิมพ์ผิดก็ขอโทษด้วยนะคะ

อยากให้อาจารย์ชี้แนะด้วยคะเพื่อเป็นหนทางแห่งการพ้นทุกข์ ขอกราบอนุโมทนากับอาจารย์จะรอคำตอบ

คำตอบ
คนขาดสติ นิยมเอาเรื่องที่ไม่ดีของคนอื่นมาทับถมใจตัวเอง คนที่ใช้อารมณ์นำพาชีวิต ย่อมมีความโลภ ความโกรธ ความหลง สั่งสมอยู่ในจิต หากตายลงในวันใด กิเลสใหญ่ทั้งสามนั้นมีพลังผลักดันจิตวิญญาณ ไปสู่ภูมิที่ปราศจากความเจริญ (อบายภูมิ) ตรงกันข้าม บุคคลที่ใช้สติสัมปชัญญะ ส่องนำทางให้กับชีวิต ตายแล้วพลังของกุศลธรรม (บุญ) ย่อมผลักดันจิตวิญญาณสู่สุคติภพ ดังนั้นการที่ได้เกิดมาเป็นมนุษย์และใช้สติสัมปชัญญะ ส่องนำทางให้กับชีวิต ต้องทำงานภายนอกที่ดีให้กับสังคมส่วนรวม และยังต้องทำงานภายในให้กับตัวเอง เพื่อสั่งสมบุญเดินทางไปสู่ปรโลกที่เป็นสุคติภพ

ผู้ที่ใช้สติสัมปชัญญะส่องนำทางชีวิต ย่อมรู้ว่า ชีวิตเป็นเอกสิทธิ์เฉพาะตน จึงต้องเลือกทางเดินของชีวิตด้วยตัวเอง ตลอด ๔๕ พรรษาที่พระผู้ทรงความเป็นสัพพัญญูออกเผยแพร่ธรรม พระพุทธองค์มิได้เข้าไปก้าวล่วงในชีวิตของคนอื่น แต่พระองค์เป็นได้เพียงผู้ชี้ทางสู่คติและสู่ทุคติ ให้พุทธศาสนิกเลือกประพฤติปฏิบัติด้วยตนเอง ดังนั้น ผู้ถามปัญหาจะนำพาชีวิตไปทางไหน ต้องเลือกด้วยตัวเองครับ
 

2555.
กราบสวัสดีค่ะ

1. จะถามเรื่องพ่อค่ะ  เวลาว่างๆ ของพ่อ   พ่อชอบไปตกปลา ตกกุ้ง ค่ะ ทำอย่างไรจะให้พ่อเลิกตกปลา ตกกุ้งค่ะ เพราะตอนเช้าท่านก็ทำงาน ช่วงหลังเที่ยงเป็นต้นไปก็ว่าง  เป็นแบบนี้ทุกวันค่ะ    เลยเป็นข้ออ้างของพ่อค่ะว่าว่างไม่มีอะไรทำ   ตกได้ปลาได้กุ้งมาก็นำมาทำอาหารทานค่ะ (ทั้งๆ ที่ สามารถหาซื้อทานเองได้ค่ะ)    เมื่อเหตุปัจจัยพร้อม พ่อก็คงเลิกไปเองน่ะค่ะ แค่ต้องการทราบว่ามีทางไหนช่วยให้ท่านเลิกได้เร็วขึ้นค่ะ  เมื่อก่อนเคยบอกพ่อไปหลายครั้งแล้วค่ะ ว่าสงสารปลา กุ้ง แต่ปัจจุบันก็แค่รู้เฉยๆ ค่ะ ว่าพ่อ ไปตกปลา ตกกุ้ง ถ้าเห็นกุ้ง ปลา ที่พ่อตกมา ที่ยังไม่ตาย ก็เคยนำไปปล่อยกลับลงสู่คลองหลายครั้งแล้วค่ะ ถ้าพ่อโกรธหรือด่าเราที่นำปลา กุ้ง ของท่านไปปล่อย (บาปไหมค่ะ)  

2. เวลานั่งสมาธิ เมื่อต้องอุทิศบุญ อุทิศให้เจ้ากรรมนายเวรเราก่อนทุกครั้ง แล้วจำเป็นต้องอุทิศให้เทวดาประจำตัวไหมค่ะและต้องการทราบว่า บุคคลอื่นๆ (ภูตผีปีสาททั้งหลาย เทพบุตรเทพธิดาทุกๆ พระองค์ และสรรพสัตว์ทั้งหลาย) ต้องอุทิศทุกครั้งหลังจากที่นั่งสมาธิหรือทำบุญอะไรก็ตาม หลังจากที่อุทิศให้เจ้ากรรมนายเวรแล้วใช่มั้ยค่ะ จำเป็นต้องเน้นให้เจ้ากรรมนายเวรเราก่อนและอุทิศบ่อยๆ  ส่วนบุคคลอื่น ควรอุทิศตอนไหนบ้างค่ะ จำเป็นต้องอุทิศทุกวันไหมค่ะ(บุคคลอื่นๆ)   ช่วยอธิบายด้วยค่ะ  

           ขอแสดงความเคารพอย่างสูงค่ะ  

คำตอบ
(๑) วิธีแก้ปัญหาที่บอกเล่าไป ลูกต้องนำพ่อเข้าวัดและสนทนากับพระสงฆ์ผู้ทรงคุณธรรมบ่อยๆ แล้วผู้เป็นพ่อก็จะเลิกตกกุ้งตกปลาไปเอง

การขัดใจแล้วทำให้ผู้อื่นบันดาลโทสะ (โกรธ) ผู้เป็นต้นเหตุขัดใจได้รับผลบาปครับ

(๒) การบำเพ็ญจิตตภาวนา เป็นบุญใหญ่สุด เพราะสามารถนำพาชีวิตไปสู่พระนิพพานได้ ด้วยเหตุนี้ผู้รู้จึงนิยมทำตัวเป็นผู้ให้สิ่งดีงาม (อุทิศบุญ) แก่สรรพสัตว์ เพราะให้สิ่งดีงามแก่ผู้อื่น ย่อมได้รับความเป็นเพื่อนตอบกลับคืนมา ผู้รู้จริงนิยมอุทิศบุญทุกครั้งที่นึกได้ หรืออุทิศบุญก่อนนอนทุกวัน ส่วนการอุทิศบุญให้กับสัตว์ (รูปนาม) ใดนั้น ขึ้นอยู่กับการระลึกได้ของผู้อุทิศ
 

2554.
กราบเรียนท่านอ.ดร.สนอง วรอุไรครับ

- ครั้งหนึ่งผมมีกิจกรรมที่ต้องไปค้างคืนนอกสถานที่ ในโรงเรียนแห่งหนึ่ง ซึ่งผมก็ได้จุดธูปเพื่อบอกกล่าวเจ้าที่และ เทวดาที่อารักขา ณ บริเวณนั้น ว่าจะมีกิจกรรมเกิดขึ้น ณ ที่แห่งนั้น และผมมีจุดประสงค์ที่จะสวดมนต์บทธารณปริตร ให้เหล่าเทวดาที่อารักขาอยู่ได้ฟังด้วย แต่ในขณะที่ผมสวดอยู่ ผมมีอาการร่างกายและเสียงสั่นเองไปโดยอัตโนมัติ โดยจิตภายในก็รู้อยู่ ว่าตัวเองกำลังสั่น แต่ก็ไม่สามารถบังคับตัวเองได้ จึงอยากเรียนถามว่า อาการเช่นนี้ เกิดจากอะไร ทำไมอาการแบบนี้จึงเกิดขึ้นและ มีวิธีแก้ไขอย่างไรครับ
- เหตุการณ์ต่อมา คำถามนี้อาจจะเป็นคำถามไร้สาระสักหน่อยครับ ในช่วงกลางคืน มีเรื่องแปลกๆเกิดขึ้น เช่น โปรเจคเตอร์เปิดได้เอง จอเลื่อนลง-ขึ้นเอง เป็นต้น เหตุการณ์เช่นนี้ผมไม่แน่ใจว่าเกิดจากความผิดพลาดของอุปกรณ์เอง หรือจากสิ่งที่มองไม่เห็น แต่ถ้าเกิดจากสิ่งเหล่านี้จริง ผมอยากทราบว่า เกิดจากอะไร และเขาเหล่านั้นต้องการอะไรหรือเปล่า เพราะก่อนหน้านี้ ผมได้กรวดน้ำอุทิศบุญกุศลให้ไปแล้วครับ

ขอบคุณอาจารย์ที่เมตตาครับ

คำตอบ
ร่างกายสั่น เสียงสั่น เหตุเป็นเพราะ จิตมิได้จดจ่อ (ขาดสติ) อยู่กับคำที่ใช้ในบทสวดมนต์ แก้ไขโดยการสวดมนต์ด้วยใจจดจ่อ แล้วจะทำให้การสวดมนต์ช้าลง และต้องสวดไม่ผิดไปจากอักขระของบทมนต์

ตอนท้ายที่ถามไป เหตุเป็นเพราะ ผู้ถามปัญหามิได้เอาจิตจดจ่ออยู่กับปัจจุบันขณะ ตรงกันข้าม เอาจิตไปจดจ่ออยู่กับการเปิด การเลื่อนจอภาพขึ้น-ลงของคอมพิวเตอร์ว่าเกิดขึ้นได้อย่างไร จึงเกิดเป็นจินตนาการของจิตไปต่างๆนาน .... ผิดทางครับ
 

2553.
สงสัยเกี่ยวกับการนั่งสมาธิ

ดิฉันขอรบกวนท่านช่วยตอบข้อสงสัย เนื่องจากมีปัญหาในการทำสมาธิค่ะ ดิฉันนั่งสมาธิเจริญภาวนาเป็นประจำทุกวัน   โดยเดินจงกรม 30 นาที   แล้วนั่งสมาธิ 30 นาที   จนวันหนึ่งเหมือนกับตัวเองมองดูตัวเองทุกอากัปกิริยา ตั้งแต่เดินจงกรม นั่งสมาธิ เหมือนกับคนที่เดิน-นั่งอยู่นั้นไม่ใช่ตัวเอง และมีอยู่ชั่วหนึ่ง รู้สึกสัมผัสได้ถึงเหงื่อที่ผุดออกมาจากรูขุมขนทุกรูขุมขน และมีอาการเช่นเดิมเป็นเวลาเกือบ   1 อาทิตย์ แล้วก็ไม่มีอาการเช่นนั้น   หลังจากนั้นมานั่งสมาธิแล้วแทบไม่รู้สึกอะไรเลย นิ่งมาก เหมือนนั่งเฉยๆ เหมือนไม่ได้อะไรเลย จะแก้ไขได้อย่างไร ขอขอบคุณค่ะ

ขอบคุณค่ะ
เสาวนีย์   หีตลำพูน

คำตอบ
ตามที่บอกเล่าไป ผู้ถามปัญหาดำเนินมาได้ถูกทางแล้ว แต่มีแก้ไขเล็กน้อยคือ ขณะจิตนิ่ง ไม่มีอารมณ์ใดๆเกิดขึ้น ต้องกำหนดว่า "นิ่งหนอๆๆๆๆ" ไปเรื่อยๆ จนกว่าความนิ่งจะหายไป แล้วเอาจิตมาสู่การบริกรรมเดิมที่ทำอยู่
 

2552.
กราบเรียนท่าน อ.ดร.สนอง วรอุไร
 
ผมสังเกตว่าตัวผมเองนั่งสมาธิใช้คำบริกรรมแล้วฟุ้งซ่านได้ง่ายกว่าไม่ใช้คำบริกรรมแต่ตามลมหายใจอย่างเดียว
ทั้งนี้มีความรู้สึกว่าเวลาใช้คำบริกรรม จิตไปอยู่กับคำบริกรรม ยุบหนอ พองหนอ หรือ พุท โธ มากกว่าเอาจิตไปอยู่ที่ท้อง หรือ ลมหายใจจริงๆ แล้วก็กลายเป็นว่า ในหัวท่องคำบริกรรมไป แต่ใจยังหลุดไปคิดเรื่องอื่น แต่พอลองไม่ใช้คำบริกรรมมาดูลมหายใจอย่างเดียวกลับรู้สึกว่าจิตเป็นสมาธิได้ง่ายกว่า เพราะโฟกัสจุดเดียวที่ลม ที่ท้องไปเลย ทั้งนี้ผมก้อเพิ่งเริ่มฝึก ไม่ได้ฝึกมานาน  ( คนละกรณีกับบริกรรมจนถึงจุดที่คำบริกรรมหายไปเอง)   ไม่ทราบว่าผมมาถูกทางหรือไม่ เพราะ ได้ยินว่าช่วงแรกคำบริกรรมจะช่วยดึงจิตไว้ได้ดีกว่าสำหรับผู้เริ่มฝึกใหม่   ถ้าไม่บริกรรมจะฟุ้งซ่านได้ง่าย  ( แต่ผมตรงข้าม)  

อยากให้ท่านอาจารย์ให้คำแนะนำ ว่าควรฝึกแบบนี้ต่อไปหรือไม่ ถ้าควร โดยหลักผมต้องตามลมหายใจทั้งสาย หรือ ตามเฉพาะท้องยุบ ท้องพอง แล้วถ้าไปคิดเรื่องอื่น หรือ ปวด คัน ง่วง ต้องพิจารณา หรือกำหนด อย่างไร
ทั้งนี้ถ้าผมถูกจริตกับวิธีการนี้ จะไปศึกษา ปฏิบัติ ปรึกษาหรือสอบอารมณ์ได้กับท่านไหน ที่ไหนได้บ้าง เพราะโดยมากสำนักต่างๆจะสอนให้ใช้คำบริกรรม

ขอบพระคุณครับ

คำตอบ
วิธีการใดที่นำมาบริกรรมแล้วจิตตั้งมั่นเป็นสมาธิได้ง่าย จงใช้วิธีการนั้น ตรงกันข้าม วิธีการใดนำมาใช้แล้วมีจิตฟุ้งซ่าน จงเลิกใช้วิธีการนั้น

ถามไปว่า : ดำเนินปฏิปทาถูกทางหรือไม่

ตอบมาว่า : ผิดทางครับ ผู้ที่ดำเนินปฏิปทาได้ถูกทางมีผลเป็นดังนี้

ก. เจริญสมถกรรมฐานแล้ว จิตต้องตั้งมั่นเป็นสมาธิ

ข. เจริญวิปัสสนากรรมฐานแล้ว จิตต้องเกิดปัญญาเห็นแจ้ง

ถามไปว่า : ควรฝึกแบบนี้ต่อไปหรือไม่

ตอบมาว่า : วิธีการใดที่นำมาใช้พัฒนาจิตแล้ว ทำให้จิตตั้ง มั่นเป็นสมาธิ จงใช้วิธีการนั้น

ผู้ที่เข้าถึงมรรคผลแห่งธรรมได้ง่าย ต้องปฏิบัติ ศีล สมาธิ ปัญญา คือต้องเอาศีลบริสุทธิ์คุมใจให้ได้ก่อน แล้วเร่งความเพียรในการปฏิบัติธรรม (๕-๖ ชั่วโมงต่อวัน) ทุกครั้งที่ปฏิบัติธรรมแล้วเสร็จ ต้องอุทิศบุญกุศลให้เจ้ากรรมนายเวร
 

2551.
กราบเรียนท่านอาจารย์ ดร.สนอง วรอุไร

ดิฉันมีความทุกข์ใจเนื่องจากสามีนอกใจมีหญิงอื่น เพื่อนแนะนำให้ฟังธรรม ก็ได้ search มาเจอการบรรยายธรรมะของท่่าน รู้สึกเลื่อมใสการเผยแพร่ธรรมของท่านอจ.มาก ก่อนหน้านี้ก็เคยอ่านหนังสือของท่านอจ.  

ดิฉันอยากเรียนถามท่านอจ.ว่าชีวิตครอบครัวจะแตกแยกหรือไม่   ดิฉันควรทำอย่างไรดี ลูกสาวก็ไม่อยากให้ครอบครัวแตกแยก ลูกสาวตอนนี้เรียนปริญญาตรีที่ london จบเดือนมิยนี้แล้วอยากจะเรียนฝังเข็ม ถ้าดิฉันตัดสินใจพลาด เกรงว่าจะกระทบอนาคตลูก ดิฉันอยู่ต่างประเทศค่ะ สามีก็เป็นคนต่างประเทศ

อยากขอความเมตตาจากท่านอจ.ช่วยแนะนำค่ะ

ขอแสดงความเคารพอย่างสูงค่ะ

คำตอบ
พระผู้ทรงความเป็นสัพพัญญู ได้ตรัสในทำนองที่ว่า ผู้ใดปรารถนามีชีวิตคู่ที่ดีงาม ต้องทำเหตุสี่อย่างให้มีกำลังใกล้เคียงกัน

๑. มีความเชื่อพอๆกัน (สมสัทธา)

๒. มีศีลเสมอกัน (สมสีลา)

๓. มีการสละบริจาคพอๆกัน (สมจาคา)

๔. มีปัญญาใกล้เคียงกัน (สมปัญญา)

นอกจากนี้พระผู้ทรงความเป็นสัพพัญญู ยังได้ตรัสในทำนองที่ว่า

๑. มนุษย์มีสมบัติ เป็นห่วงผูกขา

๒. มนุษย์มีสามี/ภรรยา เป็นห่วงผูกมือ

๓. มนุษย์มีบุตร/ธิดา เป็นห่วงผูกคอ

และพระผู้ทรงความเป็นสัพพัญญู ยังได้ตรัสไว้อีกว่า

"มนุษย์สมบัติ สวรรคสมบัติ พรหมสมบัติ เป็นสิ่งที่ครอบครองได้ชั่วคราว ตายแล้วต้องทิ้งไว้ให้ ไร้เจ้าของ (กำพร้า) แต่นิพพานสมบัติ (วิมุตติสุข) เป็นสิ่งที่จริงแท้แน่นอน สามารถครอบครองได้ตลอดไป"

ดังนั้นผู้ถามปัญหาพึงเลือเอาเองตามสติปัญญาเกิด

เส้นทางชีวิตของลูกจะดำเนินไปอย่างไร ผู้รู้จริงแท้ไม่เข้าไปก้าวล่วง บุคคลมีชีวิตเป็นของตนเอง จึงต้องเลือกทางเดินของชีวิตด้วยตัวเอง